تاثیر انتقال آب بین حوضه ای بر ارزش اقتصادی منابع آب کشاورزی (مطالعه موردی: دشت اراک)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی آب، دانشگاه شهرکرد، ایران

2 گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشگاه تهران، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج

3 گروه آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهرکرد

چکیده

در مقاله حاضر تاثیر انتقال آب بین حوضه ای بر ارزش اقتصادی منابع آب، با مطالعه موردی انتقال آب سد کمال صالح از حوضه سربند به دشت اراک بررسی شده است. برای این منظور با استفاده از مدل ریاضی بومی توسعه داده شده طی همین تحقیق، ارزش اقتصادی آب کشاورزی بدون لحاظ منابع آب انتقال یافته و با لحاظ تاثیر آن برای محصولات استراتژیک گندم و جو و همچنین یونجه و ذرت علوفه ای بررسی شد. اطلاعات لازم برای این پژوهش شامل اطلاعات هواشناسی، کشاورزی، احجام آب مصرفی، حجم پساب تولیدی تصفیه خانه شهر اراک، حجم آب انتقالی سد کمال صالح و اطلاعات هزینه ها و درآمدهای مربوط به سال زراعی 1395- 1394 است. نتایج نشان داد که انتقال آب به دشت اراک باعث افزایش ارزش اقتصادی منابع آب کشاورزی شده است؛ به طوری که با افزایش سطح زیرکشت ذرت علوفه ای بر اساس سه روش وزن دهی مساحت تحت کشت، حجم آب مصرفی و درآمد محصول، به ترتیب 10، 7.5 و 9 درصد و با کشت یونجه در هر سه روش 2 درصد افزایش در ارزش اقتصادی منابع آب مشاهده می شود. افزایش ارزش اقتصادی منابع آب می تواند از راهکارهای رسیدن به توسعه پایدار و تأمین امنیّت غذایی باشد. اما طرح های انتقال آب بین حوضه ای می بایست با لحاظ نمودن تمامی عوامل فنی- اقتصادی و زیست محیطی با تأکید بر ملاحظات اجتماعی- سیاسی صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Inter basin Water Transfer on the Economic Value of Agricultural Water Resources (Case Study: Arak Plain)

نویسندگان [English]

  • Hajar Fazlolahi 1
  • Kumars Ebrahimi 2
  • Rohallah Fatahi Nafchi 3
1 Department of Water Engineering, Shahrekord University, IRAN
2 Department of Irrigation and Reclamation Engineering, University of Tehran
3 Department of Water Engineering, Shahrekord University, Iran.
چکیده [English]

In this paper, the effect of inter-basin water transfer on the economic value of water resources has been investigated through a case-study of the Kamal Saleh dam from the Sarband Basin to the central Arak Basin. For this purpose, by using the mathematical model developed in this research, the economic value of agricultural water was investigated without regard to transferred water resources and considering its impact for wheat, barley, alfalfa and corn. The input data for this study was included meteorological and agricultural information, volume of consumed water, wastewater volume, volume of water transfer from Kamal Saleh Dam, as well as information about costs and incomes of the crop year 2015-2016. The results showed that water transfer to Arak city would increase the economic value of agricultural water resources in this city. So, the economic value of water estimated from three methods including weighing the area under cultivation, the volume of water consumption and product income for increasing crop area of corn were increased 10, 7.5 and 9 percentage, respectively . In addition, by increasing crop area of alfalfa the economic value of water estimated from all three methods was increased 2%. Increasing the economic value of water resources can be one of the solutions to sustainable development and food security. However, inter-basin water transfer projects should be implemented with all technical and economic and environmental factors, with emphasis on social and political considerations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Food security
  • Integrated water resources management
  • Mathematical model
  • weighting
اسدی، ر. و کاراندیش، ف. 1395.  تاثیر مدیریت آبیاری و آرایش لاترال های آبیاری قطره ای بر عملکرد، بهره‌وری آب و سود خالص در کشت خیار گلخانه‌ای. تحقیقات آب و خاک ایران.  47. 1: 24-13.
اسماعیلی موخر فردویی، م. ع.، ابراهیمی، ک.،  عراقی نژاد، ش. و هورفر، ع.  1394. ارزیابی راندمان مالی کشاورزان با تکیه بر تعیین ارزش اقتصادی آب. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 2 .47: 150-141.
امیدی، ف. و ابراهیمی، ک. 1391. معرفی و بررسی لزوم کاربرد راندمان اقتصادی به همراه راندمان فیزیکی در آبیاری مطالعه موردی استان کرمان. اقتصاد کشاورزی و توسعه. 77: 200-179.
امیدی، ف.، ابراهیمی، ک. و فضل الهی، ه. 1398. توسعه مدل ریاضی AWPM برای تعیین ارزش اقتصادی آب. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی. 2.1-50 : 146-137.
پرهیزکاری، ا.، تقی زاده رنجبری، ح.،  شوکت فدایی م.  و محمودی، ا. 1394. ارزیابی خسارتهای اقتصادی انتقال آب بین حوضه ای بر الگوی کشت و وضعیت درآمدی کشاورزان در حوضه مبدأ (مطالعه موردی: انتقال آب الموترود به دشت قزوین). نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی 29: 333- 319.
چیمه، ط.، ابراهیمی، ک.،  هورفر، ع.  و عراقی نژاد، ش. 1393. ارزیابی ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رویکرد قیمت گذاری بر اساس نوع محصول در دشت قزوین. پژوهش آب در کشاورزی. 28: 181 – 171.
حلبیان، ا.ح.، و شبانکاری، م.  1389. مدیریت منابع آب در ایران (مطالعة موردی: چالش‌های انتقال آب از بهشت‌آباد به زاینده‌رود). چهارمین کنگرة بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
خدابخشی، ب. و خدابخشی، ف. 1385. انتقال بین حوضه ای رویکردی پایدار در مدیریت منابع آب کشور. دومین کنفرانس مدیریت منابع آب. دانشگاه صنعتی اصفهان.
رحیمی،  م.،  ابراهیمی، ک. و عراقی نژاد، ش. 1396. ارائه و ارزیابی یک روش پیشنهادی در تعیین مناسب ترین کاربرد پساب. تحقیقات آب و خاک ایران، 5. 48: 974-963.
صالح نیا، ن. و باستانی، م. 1396. بررسی راهبرد تجارت آب مجازی محصولات زراعی و باغی در ایران. نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 5. 11: 762-750.
قدرتنما،  غ. 1382. انتقال آب از حوضه به حوضه، استانداردها و سیاست ها. سمینار انتقال بین حوضه ای آب و نقش آن در توسعه پایدار. دانشگاه صنعت آب و برق.
قربانی، م. و هزاره، ر. 1395. برآورد کمی تهدیدها و فرصتهای اصلاح قیمت آب کشاورزی در ایران (محدوده مطالعاتی مشهد- چناران). نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 10. 6 : 836-821.
کارآموز، م.، مجاهدی، س.ع.  و  احمدی، ا.  1386. ارزیابی اقتصادی و تعیین سیاست‌های بهره‌برداری انتقال آب بین حوضه‌ای. تحقیقات منابع آب ایران، 3: 25-10.
گلزاری، ز.، اشراقی ف. و کرامت زاده، ع.   1395. برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید محصول گندم در شهرستان گرگان، نشریه پژوهش آب در کشاورزی، 30: 466-457.
معاونت برنامه­ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور. 1390. راهنمای تعیین ارزش اقتصادی آب برای مصارف کشاورزی. نشریه شماره 666: 79-1.
Agudelo, J.I. 2001. The economic valuation of water, principle and method. Value of water research report, IHE Delft, Netherlands, No 5. 1-48.
Akron, A., Ghermandi, A., Dayan, T. and Hershkovitz, Y. 2017. Interbasin water transfer for the rehabilitation of a transboundary Mediterranean stream: An economic analysis. Journal of Environmental Management. 202:276-286.
De Wit, C., Goudriaan, J., Van Laar, H., Penning de Vries F.W.T., Rabbinge R., Van Keulen, H., Louwerse, W., Sibma L. and  de Jonge, C. 1978. Simulation of assimilation, respiration and transpiration of crops. Simulation Monographs, Pudoc, Wageningen. 1-141.
Dinesh Kumar, M. 2018. Water Policy Science and Politics. Elsevier Science. 1-326.
Doorenbos, J. and Kassam, A.H. 1979. Yield response to water. FAO irrigation and drainage paper No. 33, Italy. 1-193.
Easter, K.W. 2005. Cost Recovery and Water Pricing for Irrigation and Drainage Projects. Agriculture and Rural Development Discussion Paper. No.25.
Gupta, J. and Zaag, P. 2008. Interbasin water transfers and integrated water resources management: Where engineering, science and politics interlock. Physics and Chemistry of the Earth 33:28–40.
Johansson, R.C. 2001. Pricing Irrigation Water: A Litrerature Survey. Report No. WPS2449. Washington, DC: World Bank.
Sawyer, D., Perron, G.  and Trudeau, M. 2005. Analysis of Economic Instruments for Water Conservation. Brock University.
Shao, X., Wang, H.  and Wang, Zh. 2003. Interbasin transfer projects and their implications: A China case study. River Basin Management 1:5–14