بررسی بهره‏ وری آب گندم در روش آبیاری قطره‏ای تیپ (مطالعه موردی مشهد و تربت حیدریه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحققات، آموزش و تریج کشاوری، مشهد، ایران

2 استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشگاه فردوسی مشهد

4 استاد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

کم‌آبی در ایران یک واقعیت اقلیمی است و با توجه به روند روزافزون نیاز بخش‏های مختلف به آب، مشکل کمبود آب در سال‏های آینده حادتر خواهد شد. در سال‏های اخیر به علت کمبود آب، اهمیت پژوهش در زمینه آبیاری گندم به روش آبیاری قطره‏ای (نوار تیپ) افزایش یافته است. این پژوهش به منظور بررسی تأثیر فاصله بین نوارها و مقدار آب آبیاری بر بهره‏وری آب گندم در روش آبیاری قطره‏ای تیپ، در دو مزرعه واقع در مناطق مشهد (MHD ) و تربت حیدریه-جلگه رخ (RKH) با بافت خاک به ترتیب لوم و لوم رسی، در سال زراعی 95-96 انجام شد. طرح آماری بلوک های کامل تصادفی (فاکتوریل) شامل سه تیمار فاصله ‌نوار تیپ (D1: فاصله نوارهای 50 سانتی‌متری، D2: فاصله نوارهای 75 سانتی‌متری و D3: فاصله نوارهای 100 سانتی‌متری)، و مقدار آب آبیاری نیز در سه تیمار (W1: 100 درصد، W2: 75 درصد و W3: 50 درصد نیاز آب آبیاری) بود. نتایج نشان داد که تیمار مقدار آب آبیاری بر مقدار عملکرد دانه در هر دو منطقه اجرای طرح اثر معنی داری داشت و بیشترین مقدار عملکرد از تیمار W1 به میزان 7537 و 5342 کیلوگرم بر متر مکعب به ترتیب در دو منطقه مشهد و تربت حیدریه بدست آمد. فاصله نوار آبیاری نیز بر عملکرد دانه در هردو منطقه اجرای طرح بطور معنی دار موثر شد و بیشترین عملکرد از تیمار D1 بدست آمد (7267 و 5920 کیلوگرم در هکتار به ترتیب در مشهد و تربت حیدریه) . اثر متقابل مقدار آب و فاصله نوار (WD) بر بهره‌وری آب در منطقه مشهد غیر معنی دار شد اما در منطقه تربت حیدریه معنی دار شد. اثر متقابل نشان داد که بهترین بهره‌وری آب (1.72 و 1.52 کیلوگرم بر متر مکعب به ترتیب در مشهد و تربت حیدریه) در تیمار W3D1 (فاصله نوار 50 سانتیمتر آبیاری 50 درصد) بدست آمد. تیمار W1D1 (فاصله نوار 50 سانیتمتر و آبیاری 100 درصد) اگرچه بیشترین عملکرد را داشت (8167 و6104 گیلوگرم بر هکتار به ترتیب در دو منطقه) اما از لحاظ بهره‌وری با تیمار W2D2 و تیمار W3D3 در گروه آماری c قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of wheat water productivity in drip irrigation (tape) (Case study of Mashhad and Torbat Heydariyeh)

نویسندگان [English]

  • Hadi Afshar 1
  • Hosain Sharifan 2
  • bijan ghahraman 3
  • Mohammad Bannayan 4
1 Agricultural Engineering Research Department, Khorasan Razavi, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Mashhad, Iran.
2 water Engineering department
3 Ferdowsi university of mashhad
4 Professor, Faculty of Agriculture, Department of Agronomy, Ferdowsi University of Mashhad., Mashhad., Iran
چکیده [English]

Drought in Iran is a climatic fact, and due to the growing demand for various parts of the water, the problem of water scarcity will become more acute in the coming years. Due to lack of water and for proper use of water resources, the importance of research on wheat irrigation by drip irrigation technique, has been increased in recent years. This study was carried out to investigate the effect of distance between drip lateral and amount of irrigation water on wheat water productivity in drip irrigation (tape) in two farms located in Mashhad (MHD) and Torbat-e-Heydariyeh(Rokh) (RKH) with Loam and clay loam soil texture respectively, were in the 96-95 crop year. The statistics design was complete blocks (factorial) and consisted of three lateral spacing (D1: spacing of 50 cm, D2: spacing of 75cm and D3: spacing of 100cm). The amount of irrigation water was also in three treatments (W1: 100%, W2: 75% and W3:50% of irrigation water requirement). The results showed that irrigation water treatment had significant effect on grain yield in both areas of the project and the highest yield was obtained from W1 treatment by 7537 and 5342 kg/ha in Mashhad and Torbat-e-Heydariyeh, respectively. Irrigation Lateral spacing also had significant effect on grain yield in both region and the highest yield was obtained from D1 treatment (7267 and 5920 kg/ha in Mashhad and Torbat-Heydariyeh, respectively). Interaction of irrigation water and Irrigation Lateral spacing (W-D) on water productivity in Mashhad region was insignificant but significant in Torbat-e-Heydariyeh region. The interaction showed that the best water productivity (1.72 and 1.52 kg/m3 in Mashhad and Torbat-e-Heydariyeh, respectively) was obtained in W3D1 treatment. Although W1D1 treatment (50 cm lateral spacing and 100% irrigation water) had the highest yield (8167 and 6104 kg/ha, respectively), they were in the c group in terms of productivity with W2D2 and W3D3 treatments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water used
  • drip irrigation
  • yield
  • Lateral spacing
عربی یزدی، ا.، علیزاده، ا. و محمدیان، ف. 1388. بررسی رد پای اکولوژیک آب در بخش کشاورزی ایران. نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی). 23. (4): 15 ـ 1.
زاهدپور یگانه، ح.، وردی‏نژاد، و. و دهقانی سانیچ، ح. 1396. ارزیابی بازده کاربرد بهره‏وری سامانه‏های آبیاری سطحی در مزارع منطقه نازلوچای، دشت ارومیه. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. 31. 4 : 698 ـ 685.
عباسی، ف.، سهراب، ف. و عباسی، ن. 1395. ارزیابی وضعیت راندمان آب آبیاری در ایران. تحقیقات مهندسی سازه‏های آبیاری و زهکشی. 17. (67):128 ـ 113.
ترک نژاد، ا. آقایی سربرزه، م.، جعفری، ح.، شیروانی، ع.، روئین‏تن، ر.، نعمتی، ع. و شهبازی، خ. 1385. ارزیابی فنی و اقتصادی روش آبیاری قطره‏ای در گندم و مقایسه آن با روش آبیاری سطحی. نشریه پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. 72: 44 ـ 36.
دلاورپور، ع.، ذاکری‏نیا، م. و حسام، م. 1397. بررسی تأثیر فواصل مختلف نوارهای آبیاری قطره‏ای (tape) بر عملکرد گندم و کارایی مصرف آب. نشریه آبیاری و زهکشی ایران. 6. 12: 1573 ـ 1563.
شفیعی‌راد، س. 1389. بررسی تأثیر فاصله قطره چکان‏ها و نوارهای آبیاری قطره‏ای از یکدیگر بر روی میزان عملکرد گندم در روش آبیاری قطره‏ای نواری سطحی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی، گروه مهندسی آب. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
Hinrichsen, D. and Tacio, H. D. 2002. The coming freshwater crisis is already here. Finding the Source: The Linkages Between Population and Water. 1-26.
Lamm, F. R. 2002. Advantages and disadvantages of subsurface drip irrigation. International Meeting on Advances in Drip/Micro Irrigation, Puerto da La Cruz, Tenerife, Canary Islands, December 2-5, 2002.
Chen, R., Cheng, W., Cui, J., Liao, J., Fan, H., Zheng, Z. and Ma, F. 2015. Lateral spacing in drip-irrigated wheat: The effects on soil moisture, yield, and water use efficiency. Field Crops Research. 179: 52-62.
Lv, Z., Diao, M., Li, W., Cai, J., Zhou, Q., Wang, X., Dai, T., Cao, W. and Jiang, D. 2019. Impacts of lateral spacing on the spatial variations in water use and grain yield of spring wheat plants within different rows in the drip irrigation system. Agricultural Water Management. 212: 252-261