مقایسه شاخص های بهره وری آب محصولات عمده زراعی در دشت اردبیل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی آب دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان

2 گروه مهندسی آب دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان رشت ایران

3 3- استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان

چکیده

در ایران نزدیک به 70 درصد محصولات کشاورزی از طریق کشت آبی به-دست می‌آید و سهم کشت آبی از سال 1339 تا به امروز در حال افزایش می‌باشد. با توجه به روند رو‌به رشدی که در جمعیت جهان مشاهده می‌شود و به‌منظور تأمین نیاز آبی سایر بخش‌ها، بایستی با بهبود بهره‌وری آب سهم آب بخش کشاورزی تعدیل گردد. در ایران متوسط بهره‌وری نسبت به کشورهای پیشرفته دنیا از رقم پایینی برخوردار است. در دشت اردبیل نیز با توجه به کاهش منابع آب زیرزمینی و کاهش نزولات جوی نسبت به 30 سال گذشته، ضرورت ایجاب می‌کند تا با بالا بردن بهره‌وری و کاهش مصرف آب مدیریت مناسبی اتخاذ شود. هدف پژوهش حاضر مقایسه شاخص‌های بهره‌وری مصرف آب برای محصولات عمده زراعی در دشت اردبیل است. در این مطالعه ابتدا حجم نمونه با استفاده از رابطه کوکران و رابطه بارتلت و همکاران مشخص شد، اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوری شد. ابتدا 50 پرسشنامه بین افراد متخصص در بخش کشاورزی پخش شد. پس از اطمینان از روایی و پایایی پرسشنامه تعداد 1046 پرسشنامه در بین کشاورزان دشت اردبیل توزیع شد. نتایج بهره‌وری آب (شاخص CPD) نشان داد که محصول سیب‌زمینی دارای بیشترین بهره‌وری به‌میزان 95/2 کیلوگرم بر مترمکعب و محصول کلزا دارای کمترین بهره‌وری به-میزان 67/0 کیلوگرم بر مترمکعب می‌باشد. همچنین، ‌سیب‌زمینی (6093 تومان) و جو (505 تومان) به ترتیب بیشترین و کمترین سود خالص به‌ازای هر متر مکعب آب آبیاری را دارا می‌باشند. با توجه به نتایج به‌دست آمده پیشنهاد می‌شود که محصولات استراتژیک مانند گندم و کلزا کشت شوند تا مقدار واردات آن‌ها کاهش یابد و تمهیدات صادرات محصولاتی نظیر سیب‌زمینی فراهم تسهیل شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of Water Productivity Indicators for Major Crops in Ardabil Plain

نویسندگان [English]

  • Rasul Nouri-Khajehbolagh 1
  • Mohammadreza Khaledian 2
  • Mohammad Kavoosi-Kalashami 3
1 Faculty of Agricultural Sciences, University of Guilan; P.O.BOX 41635-3756, Rasht, Iran
2 Dept of Water Engineering Faculty of Agricultural Sciences University of Guilan Rasht Iran
3 3. Department of Agricultural Economics, Faculty of Agricultural Sciences, University of Guilan; P.O.BOX 41635-3756, Rasht, Iran
چکیده [English]

In Iran, about 70% of agricultural crops are obtained through irrigation and the share of irrigation has been increasing since 1960. Given the growing trend in the world's population and to meet the water demand of other sectors, the share of water in the agricultural sector should be adjusted by improving water productivity. In Iran, the average water productivity is lower than that of the developed countries. In Ardebil plain, due to the decrease of groundwater resources and the decrease of rainfalls over the past 30 years, it is necessary to manage the water productivity and to reduce water consumption properly. The purpose of this study was to compare water productivity indices for major crops in Ardabil plain. In this study, the sample size was determined using Cochran's and Bartlett's et al. relationships, and the required information was collected by questionnaire. At first, 50 questionnaires were distributed among experts in agriculture. After assuring the validity and reliability of the questionnaire, 1046 questionnaires were distributed among the farmers in Ardabil plain. Results of water productivity (CPD index) showed that potato crop had the highest water productivity of 2.95 kg m-3 and rapeseed crop had the lowest water productivity of 0.67 kg m-3. Furthermore, potato (6093 Tomans) and barley (505 Tomans) had the highest and the lowest net profit per cubic meter of irrigation water, respectively. Based on the results, it is suggested that strategic crops such as wheat and rapeseed should be cultivated in order to reduce import level and facilitate the export mechanism for crops such as potatoes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water productivity
  • Virtual water
  • Net benefit

مراجع

احسانی، م.، خالدی، ه. 1382­. بهره وری آب کشاورزی. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران.
بی­نام. 1395. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان اردبیل.
جمالی، ر.، بشارت، س.، یاسی، م.، امیرپور دیلمی، ا. 1397. ارزیابی راندمان­های آبیاری، کارآیی مصرف و به­رهوری آب در حوضه دریاچه ارومیه(مطالعه موردی شبکه آبیاری و زهکشی زرینهرود). نشریه علوم آب و خاک. 3.22: 117-130.
خرمیان، م.، دزفولی، ا.، عصاره، ع. 1391. بررسی تاثیر آبیاری بارانی قرقره­ای بر عملکرد علوفه و کارایی مصرف آب یونجه در خوزستان. فصلنامه فیزیولوژی گیاهان زراعی. 15.4: 87-97.
دهقانی­سانیج، ح. 1391. عملکرد و کارآیی مصرف آب ذرت تحت آبیاری بارانی با سطوح مختلف شوری. مجله آبیاری و زهکشی. 1.6: 46-54.
ذبیحی­افروز، ر.، امامی، ج.، حسینی­ثابت، س.م.، جوافشان ویشکانی، س. 1396. سند ملی آب: نیاز خالص آبی گیاه. موسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصاد کشاورزی. 966 صفحه.
رحیمیان، م.ح.، وزیری، ژ. 1387. بررسی اثر کم­آبیاری و تعیین کارآیی مصرف آب کلزا. مجله پژوهش­های خاک. 2.22: 255-251.
سپهوند، م. 1388 . مقایسه نیاز آبی، بهره­وری آب و بهره­وری اقتصادی آن در گندم و کلزا در غرب کشور در سالهای پر باران. مجله پژوهش آب ایران. 4.3: 63-68.
غلامی، ز.، ابراهیمیان، ح.، نوری، ح. 1395. بررسی بهره­وری آب آبیاری در سیستم­های آبیاری بارانی و سطحی (مطالعه موردی: دشت قزوین). مجله علوم و مهندسی آبیاری. 3.39: 135-146.
فلاحتی، ع.، سهیلی، ک.، واحدی، م. 1391. قیمت­گذاری اقتصادی آب در بخش کشاورزی به روش رمزی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی. 2.26: 134-140.
قدمی فیروزآبادی، ع. 1384. مدیریت بهره­برداری از سیستم­های مختلف آبیاری. مجموعه مقالات دومین کنفرانس سراسرس آبخیزداری و مدیریت منابع آب و خاک ایران. اسفندماه، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
کاویانی، ع.، سهرابی، ت.، آراسته، پ.  1390. کاربرد الگوریتم SEBAL در تخمین تبخیروتعرق واقعی آب کشاورزی در دشت قزوین و مقایسه نتایج آن با داده­های لایسیمتر. مجله آبیاری و زهکشی ایران. 2.5: 165-175.
موسی­پور گرجی، ا.، حسن­پناه، د. 1397. دستورالعمل فنی عوامل مدیریتی و تاثیر آنها بر مراحل مختلف رشد سیب­زمینی. گزارش پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر. 
ناصری، ا.، عباسی، ف.، اکبری، م. 1396. برآورد آب مصرفی در بخش کشاورزی به روش بیلان آب. مجله تحقیقات مهندسی سازه­های آبیاری و زهکشی. 18.68: 17-32.
نخجوانی مقدم، م.م.، قهرمان، ب.، زارعی، ق. 1396. تحلیل بهره­وری آب گندم در مدیریت­های آبیاری در برخی از مناطق ایران. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. 1.31: 44-56.
Ali M. H. Hoque M. Hassan A. and Khair A.J. 2007. Effects of deficit irrigation on yield, water productivity, and economic returns of wheat. Agricultural Water Management. 92.3: 151-161.
Amiri Z. Asgharipour M.R. Campbell D.E. and Armin M. 2019. A sustainability analysis of two rapeseed farming ecosystems in Khorramabad, Iran, based on emergy and economic analyses. Journal of Cleaner Production. 226: 1051-1066.
Bartlett J.E. Kotrlik J.W. and Higgins C.C. 2001. Organizational Research: Determining Appropriate sample Size in Survey Research‖. Information Technology, Learning, and Performance Journal. 19.1: 43-50.
Carracelas G. Hornbuckle J. Rosas J. and Roel A. 2019. Irrigation management strategies to increase water productivity in Oryza sativa (rice) in Uruguay. Agricultural Water Management. 222: 161-172.
Çetin O. and Kara A. 2019. Assessment of water productivity using different drip irrigation systems for cotton. Agricultural Water Management. 223: 105693.
Chibarabada T.P. Modi A.T. and Mabhaudhi T. 2019. Options for improving water productivity: A case study of bambara groundnut and groundnut. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C. 102806.
Chukalla A.D. Krol M.S. and Hoekstra A.Y. 2015. Green and blue water footprint reduction in irrigated agriculture: effect of irrigation techniques, irrigation strategies and mulching. Hydrol. Earth Syst. Sci. 19: 4877–4891.
El-Wahed M.A. Sabagh A.E. Saneoka H. Abdelkhalek A. and Barutçular C. 2015. Sprinkler irrigation uniformity and crop water productivity of barley in arid region. Emirates Journal of Food and Agriculture. 27.10: 770-775.
Fan Y. Wang C. and Nan Z. 2014. Comparative evaluation of crop water use efficiency, economic analysis and net household profit simulation in arid Northwest China. Agricultural Water Management. 146: 335-345.
Ghadami Firouzabadi A. Chaychi M. and Seyedan. M. 2017. Effects of different irrigation systems on yield, some agronomic traits, and water productivity of different wheat genotypes and their economic assessment in Hamedan. Journal of Research in Agriculure. 31.2: 139-149.
Haghighati B. 2013. Report of the Promotion Plan - Improving management and optimal water consumption in the process of producing agricultural products. Agricultural and Natural Resources Research Center of Chaharmahal and Bakhtiari.
Heydari N. 2014. Water productivity in agriculture: Challenges in concepts, terms and values. Irrigation and Drainage. 63.1: 22-28.
Hoekstra A.Y. 2003. Virtual water: An introduction. In Virtual water trade: Proceedings of the international expert meeting on virtual water trade. Water Research Report Series No. 11: 13-23. IHE Delft.
Huang J. Ridoutt B.G. Thorp K.R. Wang X. Lan K. Liao J. and Scherer L. 2019. Water-scarcity footprints and water productivities indicate unsustainable wheat production in China. Agricultural Water Management. 224: 105744.
Hou X. and Li R. 2019. Interactive effects of autumn tillage with mulching on soil temperature, productivity and water use efficiency of rainfed potato in loess plateau of China. Agricultural Water Management. 224. 105747.
Keykhaei F. and Ganjikhorramdel N. 2016. Effect of deficit irrigation in corrugation and border methods on yield and water use efficiency of wheat cv. Hamoon. Journal of Research in Agriculure. 30.1: 1-11.
Molden D. Oweis T. Steduto P. Bindraban P. Hanjra M.A. and Kijne J. 2010. Improving agricultural water productivity: Between optimism and caution. Agricultural Water Management. 97.4: 528-535.
Shi C. and Zhan J. 2015. An Input-Output table based analysis on the virtual water by sectors with the five northwest provinces in China Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C. 47-53.
 
 
نشریه آبیاری و زهکشی ایران
دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 81
مرداد و شهریور 1399
صفحه 894-904

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار