بررسی آب مجازی و شاخص‌های بهره‌وری آب کشاورزی در محصولات عمده زراعی (مطالعه موردی: شهرستان سقز استان کردستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه اقتصاد، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیارگروه اقتصاد، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

آب به‌عنوان کمیاب‌ترین نهاده کشاورزی، افزایش بهره‌وری آن طی چند دهه‌ی اخیر مورد توجه زیادی قرار گرفته است. بررسی‌ها بر اساس مقدار آب مجازی و شاخص های بهروری آب در محصولات کشاورزی، نیاز به پی‌ریزی روابطی است که نشان‌دهنده‌ی مقدار واقعی مصرف آن برای تولید محصولات باشد. پژوهش حاضر با استفاده از سه شاخص بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب شامل CPD، BPD و ، NBPD مقدار آب مجازی محصولات زراعی منتخب (گندم آبی، جو آبی، نخود آبی، چغندرقند، سیب زمینی، گوجه فرنگی، خیار، یونجه و شبدر) در سال زراعی 95-1394 برای شهرستان سقز استان کردستان اندازه گیری و بررسی شده است. نتایج بررسی شاخص بهره‌وری فیزیکی برای محصولات چغندرقند و نخود آبی به ترتیب برابر 5/9 و 2/0 کیلوگرم بر مترمکعب و به ترتیب بالاترین و پایین ترین مقادیر را دارا می باشند. همچنین نتایج بهره‌وری اقتصادی و خالص بهره‌وری این شاخص برای محصولات سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی به ترتیب حدود 3900 و 395 تومان در مترمکعب و شاخص بهره وری خالص اقتصادی بالغ بر 1420 و 110- تومان بر مترمکعب، بالاترین و پایین ترین مقادیر را به خود اختصاص داده‌اند. از دیگر نتایج تحقیق برای مقدار آب مجازی نشان داد، محصول نخود با 2/4 مترمکعب بر کیلوگرم آب مجازی بالاترین سطح آب مجازی را به خود اختصاص داده است که پایین‌ترین میزان بهره‌وری آب مجازی نیز در این محصول می‌باشد. در مقابل این شاخص برای محصول چغندرقند با مقدار 10 کیلوگرم بر مترمکعب بالاترین مقدار بهره‌وری آب مجازی را در منطقه موردمطالعه داراست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Survey on Virtual Water and Sustainable Productivity Indices of Agricultural Water in Major Agricultural Crops ( A case of Saqqez City, Kurdistan Province)

نویسندگان [English]

  • Mostafa Baghbanyan 1
  • Ghodratollah Emamverdi 2
  • Hamed Ghaderzadeh 3
  • Marjan Damankeshideh 2
  • Narciss Aminrashti 2
1 Economic PhD Scholar of Islamic Azad University, Tehran center unit
2 Assistants Prof of Economic Department of Islamic Azad University, Tehran center unit
3 Assistant Prof of agricultural Economic Department, University of Kurdistan
چکیده [English]

As the rarest agricultural input, water has increased its productivity over the last few decades. Surveys based on the amount of virtual water and water productivity indicators in agricultural crops, we need to examine the relationships that indicate the actual amount of water consumption for crop production. The present study, virtual water content of selected crops (Wheat, Barley, Chickpea, Sugar beet, Potato, Tomato, Cucumber, Alfalfa and Clover) examined in Saqqez city of Kurdistan province using three indices of physical and economic productivity of water including CPD, BPD and NBPD in the year 2015-16. The results of CPD index for Sugar beet and chickpea products were 9.5 and 0.2 kg / m3 with the highest and lowest values, respectively. Also, the results of BPD, and NBPD for Potato and Tomato products were about 3900 and 395 Toman per cubic meter respectively, and the NBPD index of 1420 and -110 Toman per cubic meter had the highest and the lowest values respectively. Other results of the research on the amount of virtual water showed that the chickpea product with 4.2 m3 / kg virtual water had the highest level of virtual water, which is also the lowest virtual water productivity in this product. In contrast, the index for sugar beet at 10 kg / m3 has the highest amount of virtual water productivity in the study area

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic productivity
  • Physical productivity
  • Saqqez city
  • Virtual water

مراجع

آبابایی، ب .، سرایی تبریزی، م .، فرهادی بانسوله، ب .، سهرابی ،ت .، میرزایی. 1391. واسنجی مدلCREAS- Barley با استفاده از روش مدلسازی معکوس تحت شرایط کم­آبیاری. نشریه حفاظت منابع آب و خاک، 22: 48-37.
احسانی، م.، خالدی، ه. 1382. بهره­وری آب کشاورزی. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران (وزارت نیرو،)، تهران.
امینی، ع.، پرهمت، ج.، کاظمی، س. 1396. بهره‌وری اقتصادی و فیزیکی آب محصولات خیار و کلزا در دشت­های شرقی استان کردستان. اولین همایش بین المللی برنامه‌ریزی اقتصادی، توسعه پایدار و متوازن منطقه ای رویکردها و کاربردها، 13 و 14 اردیبهشت، دانشگاه کردستان.
ایزدی، ع. ا.، داوری، ک. 1394. ارزیابی شاخص­های بهره­وری آب در شرکت­های تحت نظارت آستان قدس رضوی. نشریه آب و توسعه پایدار، 2. 2: 14-9.
باغستانی، ع.، مهرابی بشرآبادی، ح. 1386. مفهوم آب مجازی و کاربرد آن در تعیین الکوی تجارت محصولات کشاورزی ایران. نهمین سمینارسراسری آبیاری و کاهش تبخیر، کرمان.
بهرامی، م.، خلیلیان، ص.، مرتضوی، س. ا. اسعدی، م.ح. 1397. بررسی بهره‌وری فیزیکی مصرف آب در استان‌های برگزیده ایران مطالعه موردی: محصول گندم. نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 12. 6: 1518-1511.
حیدری، ن. 1393. ارزیابی شاخص بهره‌وری آب کشاورزی و عملکرد سیاست‌ها و برنامه‌های مدیریت آب کشور در این زمینه، فصلنامه مجلس و راهبرد، 21. 78: 199-177.
دهقان منشادی، ح.، نیک سخن، م. ح.، اردستانی، م. 1392. برآورد آب مجازی حوضه آبخیز و نقش آن در سامانه های انتقال آب بین حوضه ای. مهندسی منابع آب، 6. 19: 114-101.
زمانی، ا.، مرتضوی، س. ا.، بلالی، ح. 1393. بررسی بهره‌وری اقتصادی آب در محصولات مختلف زراعی در دشت بهار، نشریه پژوهش آب در کشاورزی، 28. 1: 61-51.
سیدان، س. م.، بهراملو، ر.، ناصری، ا. 1397. تعیین بهره­وری مصرف آب در زراعت گندم با سیستم آبیاری بارانی و نشتی در استان همدان. نشریه آبیاری و زهکشی ایران، 12. 3: 743-732.
عباسی، ف.، عباسی، ن.، توکلی، ع. 1396. بهره‌وری آب در بخش کشاورزی؛ چالش ها و چشم اندازها. نشریه آب و توسعه پایدار، 4. 1: 144-141.
سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان. 1394. گزارش برنامه­ریزی برای افزایش راندمان آبیاری. به آدرس تارنمای: http://www.kurdistan.agri-jahad.ir
سازمان جهاد کشاورزی کردستان. 1395. گزارش عملکرد مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان سقز در سال زراعی 92-1391.  به آدرس تارنمای: http://www.kurdistan.agri-jahad.ir
Allan J.A. 2003. Virtual water – the water, food, and trade nexus: useful concept or misleading metaphor? Water International, 28: 108–113.
Allan, J.A. 1997. Virtual Water: A long-term solution for water short middle eastern economies? Paper presented at British Association Festival of Science, 6 September, Leeds, UK.
Allen, R.G., Periera, L.S., Raes, D., Smith, M. 1998. Crop Evapotranspiration. Guidelines for computing crop water requirements. FAO Irrigation and Drainage Paper 56, Rome, Italy, 300 p.
Droogers, P., H.R. Salemi and A. Mamanpoush. 2000. Exploring basin scale salinity problems using Handbook no. 60. US Government Printing Office, Washington D.C.
Hoekstra A.Y. 2003. Virtual water trade: Proceedings of the international expert meeting on virtual water trade, 12–13 December 2003, Netherlands.
Kledzik, R., Kropkowski, M., Dudek, S., Kuśmierek-Tomaszewska, R., Żarski, J. 2017. Evaluation of economic efficiency of irrigation in corn for grain production in 2005-2016. Infrastructure and Ecology of Rural Areas, 2(1): 587–598
Liu S. 2013. Virtual water and the optimization of industrial structure of agriculture in Shandong Province, Journal   of Glaciol Geocryol, 25(6):692–700.
Liu, J., Zehnder, A. J. B. and Yang, H. 2008. Drops for crops: modelling crop water productivity on a global scale. Global NEST Journal, 10(3), p 295-300.
Singh, R., van Dam, J. C. and Feddes, R. A. 2006. Water productivity analysis of irrigated crops in Sirsa District. Indian Agricultural Water Management, 82, p. 253-278.
Smith, M., Allen, R.G., Monteith, J. L. Perrier, A., Pereira, L.S., Segeren, A. 1992. Report on the expert consultation on revision of FAO methodologies for crop water requirements’, FAO.
Tuong, T.P., Pablico, P.P., Yamauchi, M., Confesor, R., Moody, K. 2000. Increasing water productivity and weed suppression of wet seeded rice: effect of water management and rice genotypes. Exp. Agric. 36:71–89.
نشریه آبیاری و زهکشی ایران
دوره 14، شماره 3 - شماره پیاپی 81
مرداد و شهریور 1399
صفحه 1046-1054

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار