واکنش گیاه جو دیم به مقدار شوری آب در آبیاری تکمیلی بهاره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران.

چکیده

انجام آبیاری تکمیلی در زراعت دیم، باعث افزایش عملکرد محصول و استفاده بهتر از منابع آبی می‌شود. در این پژوهش، اثر استفاده از آب‌های نامتعارف شور در آبیاری تکمیلی جو دیم بررسی شد. یک تیمار کشت دیم (D) و چهار سطح شوری آب با هدایت ‌الکتریکی برابر با (S0)5/0، (S1)7/6، (S2)7/8 و (S3)12دسی‌زیمنس بر متر در نظر گرفته شد. در زمان پُر شدن دانه‌های جو، یک نوبت آبیاری بهاره براساس کمبود رطوبت خاک انجام شد. مقادیر عملکرد محصول در تیمارهای کشت دیم، S0، S1، S2 و S3 به‌ترتیب برابر با 8/4005، 08/6449، 32/4918، 08/4260 و 72/3063 کیلوگرم بر هکتار (عملکرد زیست‌توده)، 18/1973، 16/3174، 48/2438، 2112 و 32/1651 کیلوگرم بر هکتار (عملکرد کاه) و 62/2032، 92/3274، 84/2479، 08/2148 و 4/1412 کیلوگرم بر هکتار (عملکرد دانه) اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد به‌ازای هر یک ‌دسی‌زیمنس بر متر افزایش شوری آب در آبیاری تکمیلی، عملکرد نسبی (نسبت به دیم) زیست‌توده، کاه و دانه جو به‌ترتیب 2/7، 7/6 و 7/7 درصد کاهش یافت. از این‌رو اِعمال آبیاری تکمیلی جو تا سطح شوری S2، نسبت به شرایط کشت دیم قابل توصیه بود. هم‌چنین مقدار بهره‌وری آب در تیمارهای کشت دیم، S0، S1، S2 و S3 به‌ترتیب برابر با 941/1، 618/2، 2، 73/1 و 243/1 کیلوگرم بر متر مکعب محاسبه شد. به‌طور معمول بهره‌وری آب در زراعت دیم، بیش‌تر از کشت آبی محصول است. اما نتایج این پژوهش نشان داد که در انجام آبیاری تکمیلی جو تا سطح شوری S1، مقدار بهره‌وری آب حتی بیش‌تر از شرایط کشت دیم خواهد بود. بنابراین علاوه بر آب باکیفیت، استفاده از آب شور (در سطح تحمل گیاه) برای آبیاری تکمیلی جو، باعث افزایش عملکرد، امنیت غذایی و مدیریت بهینه منابع آبی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reaction of Rainfed Barley to Water Salinity Amount in Spring Supplementary Irrigation

نویسنده [English]

  • reza saeidi
Dept of Water Engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
چکیده [English]

Supplementary irrigation in rainfed agriculture causes the increasing of crop yield and better using of water resources. The objective of this research was to investigate the effects of using of unconventional saline waters on supplementary irrigation of rainfed barley. The treatments included a rainfed (D) treatment and four water salinity levels with EC of 0.5 (S0), 6.7 (S1), 8.7 (S2) and 12 (S3) dS.m-1. When the barley grains filling, was performed the once spring irrigation based on deficiency of soil moisture. The yield amounts in D, S0, S1, S2 and S3 treatments were measured equal to 4005.8, 6449.08, 4918.32, 4260.08 and 3063.72 kg. ha-1 (biomass yield), 1973.18, 3174.16, 2438.48, 2112 and 1651.32 kg. ha-1 (straw yield) and 2032.62, 3227.92, 2479.84, 2148.08 and 1412.4 kg. ha-1 (grain yield), respectively. The results showed that for one dS.m-1 increasing of water salinity in supplementary irrigation, biomass, straw and grain were decreased (relative to rainfed), equal to 7.2%, 6.7% and 7.7%, respectively. Therefore, supplementary irrigation of barley up to salinity level of S2, was recommended for rainfed cultivation conditions. Also, water productivity in D, S0, S1, S2 and S3 treatments were calculated equal to 1.941, 2.618, 2, 1.73 and 1.243 kg.m-3, respectively. Typically, water productivity in rainfed agriculture is more than irrigated crop cultivation. However, the results of this research showed that in supplementary irrigation of barley up to salinity level of S1, the amount of water productivity will be more than rainfed cultivation conditions. Therefore, in addition of quality water, the using of saline water (at the crop tolerance level) for supplementary irrigation of barley, causes the increasing of crop yield, food security and optimal management of water resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unconventional water
  • Water productivity
  • Yield
احمدی، ک.، عبادزاده، ح. ر.، حاتمی، ف.، عبدشاه، ه. و کاظمیان، ا. 1399. آمارنامه کشاورزی سال زراعی 98-1397. جلد اول: محصولات زراعی. وزارت جهاد کشاورزی: 1-89.
اسکندری، ح. و عالی زاده امرایی، ا. 1395. عملکرد دانه و کارایی انرژی سیستم تولید جو در شرایط دیم در واکنش به آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی. مجله به‌زراعی کشاورزی، 18(4): 871-880.
پاک‌نژاد، ف.، فاطمی ریکا، ز. و ایلکایی دهنو، م. ن. 1396. بررسی اثر تنش آخر فصل بر عملکرد و اجزای عملکرد ده رقم جو در منطقه کرج. مجله تنشهای محیطی در علوم زراعی، 10(3): 391-401.
پیرسته انوشه، ه.، امام، ی.، کاظمینی، س. ع. و دهقانی، ف. 1396. تأثیر شوری آب آبیاری بر عملکرد جو، رطوبت و شوری خاک در طول فصل رشد و بهره‌وری آب. مجله پژوهش های خاک، 31(2): 155-167.
جناب، م. و نظری، ب. 1397. مطالعه شکاف عملکرد و شکاف بهره‌وری آب گندم، جو و ذرت در استان قزوین. مجله تحقیقات آب و خاک ایران، 49(6): 1405-1417.
چوپان، ی.، خاشعی سیوکی، ع. و شهیدی، ع. 1399. بررسی اثر آبیاری با پساب صنعتی توأم با تنش کمبود آب بر عملکرد و اجزای عملکرد جو. مجله مدیریت آب در کشاورزی، 7(1): 121-130.
حمزه‌ئی، ج. و سیدی، م. 1392. واکنش عملکرد و اجزای عملکرد ارقام جو به آبیاری تکمیلی در شرایط دیم. مجله دانش کشاورزی و تولید پایدار، (23)4: 159-168.
دولت‌پناه، ت.، روستایی، م.، آهک‌پز، ف. و محبعلی‌پور، ن. 1392. تأثیر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای آن در ژنوتیپ‌های بینابین و زمستانه جو در منطقه مراغه. مجله به‌نژادی نهال و بذر، 1: 257-275.
سعیدی، ر.، رمضانی اعتدالی، ه.، صمدی، ا. و توکلی، ع. 1396. تخصیص بهینه آب برای آبیاری تکمیلی مزارع گندم و جو دیم در زیرحوضه‌های منطقه کامیاران. مجله آب و خاک، 30(3): 701-714.
سعیدی، ر. 1400. بررسی حساسیت درون فصلی تبخیر-تعرق ذرت به تنش آبی، در سطوح مختلف آبیاری. مجله آب و خاک، 35(3): 335-348.
 صفاری، م. و مددی زاده،، م. 1391. بررسی تأثیر سطوح مختلف کود ازته و آبیاری تکمیلی بر عملکرد و اجزای عملکرد جو رقم سهند در منطقه بافت. مجله علوم کشاورزی دیم، 1: 92-107.
طباطبایی، س. ع.، کوچکی، ه. ر. و ملاصادقی، ج. 1392. ارزیابی تحمل به شوری ارقام جو در شرایط آزمایشگاه و مزرعه. فصلنامه فیزیولوژی گیاهان زراعی، 5(20): 87-101.
عبادی، ن.، سیدشریفی، ر. و صدقی، م. 1398. تأثیر کودهای زیستی بر عملکرد و برخی صفات بیوشیمیایی و فیزولوژیک جو رقم سهند تحت شرایط دیم و آبیاری تکمیلی. مجله تنشهای محیطی در علوم زراعی، 12(4): 1141-1150.
غلامی، ز.، ابراهمیان، ح. و نوری، ح. 1395. بررسی بهره‌وری آب آبیاری در سیستم‌های آبیاری بارانی و سطحی (مطالعه موردی: دشت قزوین). مجله علوم و مهندسی آبیاری، 39(3): 135-146.
کریمی، م. و جلینی، م. 1396. بررسی شاخص‌های بهره‌وری آب کشاورزی در محصولات مهم زراعی، مطالعه موردی: دشت مشهد. مجله آب و توسعه پایدار، 4(1): 133-138.
محمدی، م.، محمدی قلعه‌نی، م. و ابراهیمی، ک. 1390. تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشت قزوین. مجله پژوهش آب ایران، 5(8): 41-52.
ویسی‌پور، ا.، مجیدی، م. م. و میرلوحی، ا. 1390. تحلیل روابط صفات تحت دو شرایط تنش و عدم تنش خشکی در توده‌های اسپرس. مجله علوم گیاهان زراعی ایران، 42(4): 745-756. 
Al-Ghzawi, A. L., Bani Khalaf, Y., Al-Ajlouni, Z., Al-Quraan, N., Musallam, I. and Bani Hani, N. 2018. The Effect of Supplemental Irrigation on Canopy Temperature Depression, Chlorophyll Content, and Water Use Efficiency in Three Wheat (Triticum aestivum L. and T. durum Desf.) Varieties Grown in Dry Regions of Jordan. Journal of Agriculture. 8(5): 1-23.
Allen, R. G., Pereira, L. S., Raes, D. and Smith, M. 1998. Crop evapotranspiration. Guidelines for Computing Crop Water Requirements. FAO Irrigation Drainage Paper No.56. 1-326.
Doorenbos, J. and Pruitt, W. O. 1977. Guidelines for predicting crop water requirements, Food and agriculture organization (FAO) of the United Nations, Irrigation and drainage paper No. 24. Rome, Italy.
Kafi, M. and Stwart, D. A. 1998. Effect of salinity on growth and yield of nine types of wheat. Journal of Agronomy Food Science. 12(1): 77-85.
Mwando, E., Angessa, T., Han, Y. and Li, C. 2020. Salinity tolerance in barley during germination homologs and potential genes. Journal of Zhejiang University-SCIENCE B (Biomedicine & Biotechnology). 21(2): 93-121.
Oweis, T. M., Pala, M. and Ryan, J. 1998. Stabilizing rainfed wheat yield with supplemental irrigation and nitrogen in a Mediterranean climate. Journal of Agronomy. 90: 672-681
Ramezani Etedali, H., Ahmadaali, K., Liaghat, A., Parsinejad, M., Tavakkoli, A. R. and Ababaei, B. 2015. Optimum Water Allocation between Irrigated and Rainfed Lands in different Climatic Conditions. Journal of Biological Forum. 7(1): 1556-1567.
Wang, T., Xu, Z. and Pang, G. 2019. Effects of Irrigating with Brackish Water on Soil Moisture, Soil Salinity, and the Agronomic Response of Winter Wheat in the Yellow River Delta. Journal of Sustainability. 11(20): 1-16.