تحلیل راهبردی بهره‌وری و ارائه راهکارهای مدیریت عرضه و تقاضای آب در شبکه آبیاری با روش ترسیم نقشه راهبردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قروین، ایران

2 دانشیار، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قروین، ایران

چکیده

کمبود آب، یک موضوع مهم جهانی شده است و بر اهمیت راهکارهای مدیریت عرضه و تقاضای آب هر روز افزوده می‌شود. پژوهش حاضر با استفاده از روش تجزیه و تحلیلSWOT به منظور تحلیل راهبردی بهره‌وری و ارائه راهکارهای مدیریت عرضه و تقاضای آب در شبکه آبیاری قزوین انجام شد. داد‌ه‌ها با روش‌های اسنادپژوهی، فراتحلیل و بازدیدهای میدانی جمع‌آوری شدند. جامعه آماری، کارشناسان و خبرگان حوزه آب استان قزوین بود و روش نمونه‌گیری به صورت هدفمند انجام شد. در تحلیل داده‌ها از شاخص‌های میانگین، انحراف معیار و آزمون‌های کولموگروف و اسمیرنف، تی تک نمونه‌ای و نشانه تک نمونه‌ای استفاده شد. 13 نقطه قوت، 21 نقطه ضعف، 17 فرصت و 9 تهدید شناسایی شد. میانگین کلی نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها به ترتیب 86/0±44/3، 80/0±80/3، 83/0±00/3 و 86/0±08/4 (از امتیاز کل 5) بود. امکان‌پذیری کلی برای راهبردها از نگاه ابعاد مالی، نهادی و سازمانی، اجتماعی، محیط زیستی و فنی به ترتیب برابر با 29/5، 64/4، 47/5، 77/8 و 60/7 (از امتیاز کل 10) است. بر اساس یافته‌ها گلوگاه بهبود بهره‌وری آب، زمینه‌های مالی و نهادی و اجتماعی است. در این تحقیق 31 راهبرد آغازین، واسطه‌ای و پایانی در قالب نقشه مسیر راهبردی ارتقای بهره‌وری آب شناسایی و ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Strategic Analysis of Water Productivity and Providing Water Supply and Demand Management Solutions in the Irrigation Network with the Method of Drawing Strategic Map

نویسندگان [English]

  • Mahkameh Sadat Naeini 1
  • Bijan Nazari 2
  • Abbas Sotoodehnia 2
1 Ph.D. Student, Department of Water Science and Engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 Associate Professor, Department of Water Science and Engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Water scarcity has become one of the important global challenges. The importance of water supply and demand management solutions is increasing every day. The present study was done using the SWOT analysis method for strategic analyzing water productivity and for providing water supply and demand management solutions in the Qazvin irrigation network. data were collected through documentary-based research, meta-analysis, and field visits. The statistical population included water experts in Qazvin province and the sampling method was purposive sampling. In data analysis, the mean index, standard deviation index, Kolmogorov and Smirnov tests, one-sample t-test, and one-sample sign-test were used. 13 strengths, 21 weaknesses, 17 opportunities, and 9 threats were identified. The overall average strengths, weaknesses, opportunities, and threats were 3.44±0.86, 3.80±0.80, 3.00±0.83, and 4.08±0.86, respectively (out of a total score of 5). Overall feasibility for the strategies in terms of financial, institutional and organizational, social, environmental, and technical dimensions was 5.29, 4.64, 5.47, 8.77, and 7.60, respectively (out of a total score of 10). The main bottlenecks of water productivity improvement are financial, institutional, and social fields. In this research, 31 Initiation, Mediation, and Termination strategies were presented in the form of a strategic route map for improving water productivity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Farmer Education
  • Feasibility
  • Likert Spectrum
  • Statistical tests

مراجع

بانک مرکزی، ج.ا.ا. 1393. بررسی شاخص‌های بین‌المللی آب و چشم‌انداز بحران آب در جهان در افق سال 2050 میلادی، اسفندماه 1393.
پورفلاح س.، اختصاصی، م.ر.، ملکی نژاد، ح. و برزگری، ف. 1398. کاربرد مدل تحلیلی SWOT در ارزیابی نقاط ضعف و قوت آبخوان دشت ابرکوه‌ جهت تعادل‌ بخشی. پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز. ۱۰ (۲۰): ۱۸۸-۱۷۹.
خزاعی، سر.، سرجاز، م.ر.، داوری، ک، و شفیعی، م. 1397. معرفی چارچوب حسابداری آب WA+، آب و توسعه پایدار. 5(2): 117-128.
رحمتی‌پور، ع.، معروفی، ص. 1396. برنامه‌ریزی، تدوین و اولویت‌بندی راهبردهای توسعه پایدار منابع آب دشت سنقر با استفاده از مدل تحلیلی SWOT و ماتریسQSPM . فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب. 8(29): 72-83.
رضانژاد، ا.ا.، شمس، ع. و رزمی، ح. 1395. تحلیل نیازهای آموزشی باغداران شهرستان مراغه در خصوص مدیریت پایدار منابع آبی. کنگره ملی آبیاری و زهکشی، شهریور، اصفهان.
روشن‌فر، م.، امیرنژاد، ح.، نجفی علمدارلو، ح. و نظری، ب. 1398. ارزیابی هزینه-اثربخشی سیاست اعطای کمک بلاعوض سامانه‌های آبیار تحت‌فشار در حفاظت از منابع آب زیرزمینی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی. 33(2): 220–20.
شاهنوشی، ن.، نقوی، س. و اعظم رحمتی، ا. 1395. بازخوردهای کلان اقتصادی-زیست‌محیطی اتخاذ سیاست "افزایش جمعیت" در ایران. نشریه آب و توسعه پایدار. 3(1): 31-46.
شیخ‌الاسلامی بورقانی، م.، رضوانی، م. و شبیری، س.م. 1397. کاربرد روش SWOT در تحلیل نقاط قوت و ضعف، تهدیدها و فرصت‌های طرح ترویجی مصرف بهینه آب کشاورزی مطالعه (موردی: استان مرکزی). علوم و مهندسی آبیاری. 41(2): 33-44.
علیمردانی، ع.، و کشاورز، م.، و کرمی، ر. و ابراهیمی، م. 1399. ارزیابی اولویت و اثربخشی راهبردهای ارتقای بهره‌وری آب و توسعه همه‌جانبه بخش کشاورزی در برنامه‌های توسعه: مطالعه موردی استان قزوین. اقتصاد کشاورزی و توسعه. 28(112): 59-91.
فانی، ا.، غازی، ا. و نملکیان، آ. 1399. تدوین راهبردهای مدیریت منابع آب با استفاده از تکنیک Delphi-SWOT جهت دستیابی به توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهر بندرعباس). فصلنامه جغرافیا ( برنامه ریزی منطقه ای). 10 (3-2): 667-683.
فرح‌زا، م.ن. و نظری، ب. 1399. واکاوی ارتباط وضعیت بهره‌برداری از سامانه‌های آبیاری با میزان آگاهی و مهارت کشاورزان (مطالعه موردی: استان قزوین). تحقیقات آب و خاک ایران. 51(6): 1579-1591.
فرزی, ا., بوستانی, آ. و مقصودی, ر. 1400. تحلیل محیطی نظام مندآبخوان دشت اسفراین با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی باکلی، مدیریت آب و آبیاری. 4(11): 905-921.
فولادی، م.، مهدوی نجف‌آبادی، ر.، رضایی، م. و مسلمی، حمید. 1399. تدوین راهبردهای مدیریتی تالاب جازموریان با تأکید بر منابع آبی با استفاده از مدل‏های SWOT و WASPAS. اکوهیدرولوژی. 7(1): 165-182.
گزابی‌زاده، م.، سبزقبائی، غ. و دشتی، س. 1397. تحلیل و ارزیابی راهبردهای حفاظتی تالاب هورالعظیم با استفاده از ماتریس‌های  SWOT و QSPM. نشریه علوم و مهندسی آبیاری. 41(4): 45-59.
محمدجانی، ا. و یزدانیان، ن. 1393. تحلیل وضعیت بحران آب در کشور و الزامات مدیریت آن. روند (روند پژوهش‌های اقتصادی). 21(65-66): 117-144.
مرادی‌نژاد، ا. 1398. بررسی مشارکت بهره‌برداران در مدیریت بهینه مصرف آب (مطالعه موردی: شبکه‌های آبیاری دشت قزوین). آب و توسعه پایدار. 6(1): 85-94.
Belay, A.A., Semakula, H.M., Wambura, G.J. and Jan, L. 2010. SWOT analysis and challenges of Nile Basin Initiative: An integrated water resource management perspective. Chinese Journal of Population Resources and Environment. 8(1): 8-17.
Diamantopoulou, P. and Voudouris, K. 2008. Optimization of water resources management using SWOT analysis: the case of Zakynthos Island, Ionian Sea, Greece. Environmental Geology. 54(1): 197–211.
FAO. 2020. State of Food and Agriculture (SOFA) 2020: Overcoming Water Challenges in Agriculture.
Gao, X., Chen, L., Sun, B. and Liu, Y. 2017. Employing SWOT analysis and normal cloud model for waterresource sustainable utilization assessment and strategy development. Sustainability. 9(8): 1439.
Jenab, M., and Nazari, B. 2019. The study of Water Productivity and Yield Gap of Wheat, Barley and Maize in Qazvin Province. Iranian Journal of Soil and Water Research, 49(6), 1405-1417.‏
Godfray, H.C.J., Beddington, J.R., Crute, I.R., Haddad, L., Lawrence, D., Muir, J.F., Pretty, J., Robinson, S., Thomas, S.M. and Toulmin, C. 2010 Food security: the challenge of feeding billion people. Science. 327: 812-818.
Kahil, T., Albiac, J.; Fischer, G., Strokal, M., Tramberend, S., Greve, P., Tang, T., Burek, P., Burtscher, R. and Wada, Y. 2019. A nexus modeling framework for assessing water scarcity solutions. Current Opinion in Environmental Sustainability. 40: 72-80.
Krackhardt, D. and Stern, R. N. 1988, Informal networks and organizational crises: An experimental simulation. Social Psychology Quarterly. 51(2): 123–140.
Li, W., Hai, X. Han, L., Mao, J. and Tian, M. 2020. Does urbanization intensify regional water scarcity? Evidence and implications from a megaregion of China. Journal of Cleaner Production. 244: 1-25.
Mcnabb, D.E. 2019 Global Pathways to Water Sustainability. Tacoma, Pacific Lutheran University Tacoma, WA, USA.
Moshfika, M., Biswas, S. and Mondal, M.S. 2022. Assessing Groundwater Level Declination in Dhaka City and Identifying Adaptation Options for Sustainable Water Supply. Sustainability. 14(3):1518.  
Nagara, G., Lam, W.H., Lee, N.C.H., Othman, F. and Shaaban, M.G., 2015. Comparative SWOT analysis for water solutions in Asia and Africa. Water Resources Management. 29(1):125-138.
Nazari, B., Liaghat, A., and Parsinejad, M. 2013. Development and analysis of irrigation efficiency and water productivity indices relationships in Sprinkler Irrigation Systems. International journal of Agronomy and plant production. 4(3): 515-523.‏
Nazari, B., Liaghat, A., Akbari, M.R. and Keshavarz, M. 2018. Irrigation water management in Iran: Implications for water use efficiency improvement. Agricultural water management. 208: 7-18.
Nazari, R., Ramezani Etedali, H., Nazari, B., and Collins, B. 2020. The impact of climate variability on water footprint components of rainfed wheat and barley in the Qazvin province of Iran. Irrigation and Drainage. 69(4): 826-843.‏
Niewolny, K.L. and Lillard P.T. 2010. Expanding the boundaries of beginning farmer training and program development: A review of contemporary initiatives to cultivate a new generation of American farmers. Journal of Agriculture, Food Systems, and Community Development. 1(1): 65-88.
Supriyasilp, T., Pongput, K., Boonyanupong, S. and Suwanlertcharoen, T. 2021. Enhanced Water Management for Muang Fai Irrigation Systems through Remote Sensing and SWOT Analysis. Water Resources Management. 35(1): 263-277.
UNESCO. 2009. Water in a changing world. The United Nations World Water Development Report 3.
United Nations. 2018. World Water Development Report.
WEF 2015. Global Risks 2015 - Insight report. World Economic Forum, Geneva, Switzerland.
WWDR. 2016. The United Nations World Water Development Report. Water and jobs. UNESCO, UN water.
Xu, C., McDowell, N.G., Fisher, R.A., Wei, L., Sevanto, S., Christoffersen, B.O., Weng, E. and Middleton, R.S. 2019. Increasing impacts of extreme droughts on vegetation productivity under climate change. Nature Climate Change. 9(12): 948-953
نشریه آبیاری و زهکشی ایران
دوره 16، شماره 4 - شماره پیاپی 94
مهر و آبان 1401
صفحه 697-711

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار