تغییرات زمانی و مکانی آب توزیع شده در کانال‌های شبکه سد درودزن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی بخش مهندسی آب دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 استاد بخش مهندسی آب دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 دانشیار بخش مهندسی آب دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

یکی از اساسی­ترین راهکارها برای ارتقای بهره­وری آب کشاورزی، توزیع مناسب آب در شبکه کانال­های آبیاری می­باشد. در این تحقیق، توزیع آب در شبکه آبیاری و زهکشی درودزن برای 14 سال آماری(1375 تا 1389 ) بررسی شد. این شبکه در شمال غرب استان فارس واقع است که از سد مخزنی درودزن تغذیه می­شود. با داشتن مقادیر حجم آب ورودی به کانال اصلی و کانال­های زیرمجموعه آن، توزیع آب در شبکه درودزن بین کانال­های هامون، اردیبهشت، سمت چپ و ابرج مورد بررسی قرار گرفت. از بررسی ماهانه توزیع آب در سال­های مورد مطالعه دیده شد که در ماه­های فروردین و اردیبهشت، آب وارد شده به کانال­ها زیاد، در آبان کم و در بهمن وجود نداشته است. شاخص حجم سالانه آب تخصیص یافته بر واحد سطح بر اساس آب تحویلی تعریف شد، که به­منظور توزیع عادلانه آب باید میزان این شاخص در کانال­ها برابر باشد در حالی­که با محاسبه آن مشخص شد که مقدار به­دست آمده  برای کانال هامون نسبت به سایر کانال­ها کم­تر است.کم­ترین مقدار میانگین سالانه این شاخص برای کانال هامون( l.s-1.ha-119/0) و بیش­ترین مقدار برای کانال ابرج( l.s-1.ha-137/0) به­دست آمد. نتایج نشان داد که کانال هامون نسبت به سایر کانال­ها آب کم­تری در واحد سطح گرفته و این مقدار در کانال ابرج با کم­ترین سطح زیر کشت در غالب سال­ها بیش­تر از سایر کانال­ها بوده است. پیشنهاد شد، آب مورد نیاز کشاورزان با توجه به سطح قابل کشت منطقه و بر اساس کل حجم آب تحویلی در هر سال، با رعایت عدالت، بین کشاورزان تحویل حجمی گردد تا آنان از توزیع آب مناسب­تری برخوردار گردند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial and Temporal Variation of Distributed Water in Irrigation Network of Doroodzan Dam

نویسندگان [English]

  • Maedeh Farokhi 1
  • Ali Akbar Kamgar 2
  • Ali Reza Sepaskhah 2
  • Shahrokh Zand- Parsa 3
  • Toraj Honar 3
1 Graduate student of Irrigation and Drainage, of Water Engineering Department Shiraz University., Shiraz., Iran
2 Professor of Water Engineering Department Shiraz University., Shiraz., Iran
3 Associate Professor of Water Engineering Department Shiraz University., Shiraz., Iran
چکیده [English]

One of the principal methods to improve water productivity in irrigation network is to use the suitable distribution of water. In this research, the distribution of water in Doroodzan dam irrigation network was evaluated using 14 years of data (1996-2010). This irrigation network is located in northwest of Fars province and distributes stored water in Droodzan dam. Distribution of water between Hamoon, Ordibehesht, Left side Principal and Abarj canals was studied. Monthly distribution of water showed that in April and May, inflow in canals are high, in November they are low and in February there is no water in canals. The index of delivered water per unit area of land  must be equal between canals. The lowest amount of this index was 0.19 (l.s-1.ha-1) for Hamoon canal and the highest amount was 0.37 (l.s-1.ha-1) for Abraj canal. The results showed that Hamon canal compared to others received less water per unit area and Abarj canal, received the highest amount of water per unit area. It was recommended that the water must be distributed between canals by equal amounts per unit area on volumetric basis based on crop water requirements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Doroodzan dam
  • Distribution
  • Irrigation network
  • Equity
افتخارزاده،ش و مسعودیان،م. 1377. اندازه­گیری حجمی آب جز لاینفک مدیریت شبکه­های آبیاری. مجموعه مقالات هفتمین سمینار کمیته آبیاری و زهکشی ایران (مدیریت تخصیص و بهره برداری از آب در کشاورزی). کمیته ملی آبیاری و زهکشی (تهران). صفحات 362-353.
پورزند،ا. 1373. مطالعه طراحی و وضعیت بهره­برداری از شبکه­های آبیاری و زهکشی دشت قزوین. مجموعه مقالات هفتمین سمینار کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. تهران. صفحات 10-1.
دیندارلو،ع. 1387. ارزیابی توزیع آب با روش مساحتی و حجمی در کانال اردیبهشت در اراضی زیر دست سد درودزن. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز. ص 142.
سالمی،ح و جوان،م. 1383. سیستم مدیریت، بهره­برداری، تعمیر و نگهداری شبکه­های آبیاری زاینده­رود اصفهان و درودزن فارس. مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی. طرح تحقیقاتی شماره 7417- 20-103. صفحات 10-1.
 سپهری منش،ا. 1377. مدیریت آب در شبکه آبیاری و زهکشی. مجموعه مقالات هفتمین سمینار کمیته آبیاری و زهکشی ایران (مدیریت تخصیص و بهره برداری از آب در کشاورزی). کمیته ملی آبیاری و زهکشی (تهران). صفحات 10-1.
 طبایی،خ. منتظر،ع.ا. 1391. ارزیابی عملکرد واقعی و تحویل آب در شبکه آبیاری دشت ورامین. همایش ملی علوم مهندسی آب و فاضلاب.
 ماهرانی،م. 1373. تعیین میزان کمی و نحوه آب در آبگیرهای مختلف یک شبکه آبیاری. مجموعه مقالات هفتمین سمینار کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. تهران. صفحات 20-1.
 محسنی موحد،ا. منعم،م.ج. 1386. معرفی یک مدل ریاضی یرای ارزیابی و بهینه­سازی عملکرد کانال­های آبیاری. علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. سال یازدهم. شماره چهلم(الف).
 منعم،م.ج.، نجفی،م.ر.، خوشنواز،ص. 1386. برنامه­ریزی بهینه تحویل آب در کانال های آبیاری با استفاده از الگوریتم ژنتیک. تحقیقات منابع آب ایران. سال سوم، شماره 1. صفحات 11-1.
International  Irrigation  management Institute  (IIMI).  (1993),  Advancement  in  IIMI’s  research  (1992).  A  selection  of  papers  presented  at  the internal   program  review.  Colombo, Sri  Lanks: International  Irrigation  Management Institute. 312.
International  Irrigation  management Institute  (IIMI). 1993.  Annual  report  (1992), Colombo, Sri  Lanks, International  Irrigation  Management Institute.  97.
Javan,M.,  Sanaee – Jahromi.S and Fiuzat,A.A. 2002. Quantifying management of Irrigation and Drainage Systems, Journal of Irrigation and Drainage Engineering. 128:1. 19-25.
Justin,J., Courtney,N and Taleghani-Daftary,F. 1972. Doroodzan project, manual for operation and maintenance of Doroodzan canal system. Philadelphia, P. USA. Tehran, Iran.
Sanaee-Jahromi,S., Depeweg,H and Feyen,J. 2000. Water  delivery  performance  in the  Doroodzan  Irrigation Scheme, Iran. Irrigation  and  Drainage  System, 14:3. 189-206.