شناسایی عوامل مؤثر بر تقاضای آب در سطح خرد با رویکرد بهبود استفاده از آب (محدوده مطالعاتی مشهد ـ چناران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد، گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 استاد گروه اقتصاد کشاورزی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

4 دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

5 دانشیار گروه مهندسی آب ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

کشاورزی به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب، نسبت به سایر بخش‌ها، به دلیل کمبود آب و فاصله بین عرضه و تقاضای آب با چالش‌های بیش­تری مواجه است. هدف این مطالعه بررسی عوامل مؤثر بر تقاضای آشکار شده آب در سطح خرد با استفاده از داده‌های مزرعه‌ای کشاورزان محدوده مطالعاتی مشهد-چناران می‌باشد که به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای در سال 92، انتخاب شده‌اند. برای دست­یابی به این هدف از تحلیل تشخیصی برای تمایز متغیرهای مؤثر بر دو گروه بهره‌برداران کم­صرف و پرمصرف آب، استفاده شده است. نتایج نشان داد مهم‌ترین فاکتورهای تأثیرگذار بر تمایز مصرف آب در دو گروه در سطح مزرعه، نوع گیاه، ذخیره‌سازی آب، درآمد ناخالص کشاورز، بافت خاک، تجربه، تحصیلات و دبی آب برداشتی به‌ترتیب با ضرایب همبستگی 69/0، 3/0، 28/0، 25/0- ، 22/0-، 19/0 و16/0 می‌باشند. هم­چنین نتایج آزمون معنی‌داری کل تابع تبعیض نشان داد که معادله شکل گرفته برای تمایز دو گروه کم مصرف و پرمصرف، دارای مقدار آماره ویلکس لامبدایی برابر 61/0 می‌باشد که در سطح یک درصد معنی‌دار است. براساس نتایج به‌دست آمده، ارتقای سطح آگاهی کشاورزان در کنار افزایش تسهیلات برای بهبود تکنولوژی‌های ذخیره آب و نیز پرداخت یارانه برای عدم برداشت آب از چاه‌ها، می‌تواند در استفاده‌ی کارا از آب، استفاده از امکانات ارزیابی و کنترل میزان آب به کار گرفته شده در مزرعه هم­چنین اجرای صحیح سیستم‌های آبیاری مدرن در منطقه مورد مطالعه مفید واقع گردد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying Effective Factors on Irrigation Water Demand at the Farm-Level to Improve use of water

نویسندگان [English]

  • Najmeh Majidi 1
  • Amin Alizadeh 2
  • Mohammad Ghorbani 3
  • Mohammad Banayan Aval 4
  • Hossein Ansari 5
1 PhD Student, Department of Water Engineering, Agriculture College, Ferdowsi University of Mashhad., Mashhad., Iran
2 Professor, Department of Water Engineering, Agriculture College, Ferdowsi University of Mashhad., Mashhad., Iran
3 Professor, Department of Agricultural Economics, Agriculture College, Ferdowsi University of Mashhad., Mashhad., Iran
4 Associate Professor, Department of Agronomy , Agriculture College, Ferdowsi University of Mashhad., Mashhad., Iran
5 Associate Professor, Department of Water Engineering, Agriculture College, Ferdowsi University of Mashhad., Mashhad., Iran
چکیده [English]

Agriculture as the largest consumer of water, compared to other sectors, is faced with more challenges due to lack of water and the gap between supply and demand for water. The aim of this study is to identify the effective factors on irrigation water demand at farm-level. Data was collected from farmers of Mashhad-Chenaran plain by stratified random sampling method in 2013. The discriminate analysis was used to recognize effective variables on dividing farmers in two groups, low and high water consumption. Result showed that the most important of effective factors to distinguish farmers’ treatment to use of water at farm-level are crop, water saving, income of the farmer, soil texture, experience, education level and flow rate of water taken with correlation coefficients 0.69, 0.3, 0.28, -0.25 , -0.22, 0.19 and 0.16 respectively. Also, the results indicated that the value of Lambda Wilkes of discriminant equation to distinguish low and high water used is equal to 0.61 that is significant at 99% level of probability. According to the results, raising awareness of farmers coupled with increasing facilities to improve water saving technologies and subsidizing for low withdrawal of water from wells, can be useful for efficient use of water, use of assessing tools, control the amount of irrigation water applied in farm and correct implementation of modern irrigation systems in the study area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Water Applied
  • discriminant Analysis
  • Stratified Random Sampling
  • Mashhad-Chenaran
احسانی،م.، حیاتی،ب.ا.، قهرما‌ن‌زاده،م و حسین‌زاد،ج. 1391. برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید جو در شبکه آبیاری محدوده مطالعاتی قزوین. نشریه دانش آب و خاک، 22 .1: 187-200.
 بهلول‌وند،ع و صدر،ک. 1386. سنجش رقابت در بازار آب مجن. مجله اقتصاد و کشاورزی، 1(2): 1-35.
بهلول‌وند،ع. 1385. برآورد تابع تقاضای آب کشـاورزی و بررسـی مکانیسـم بازار در قیمت‌گذاری آب کشاورزی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
بی نام. 1393. گزارش بیلان منابع آب محدوده مطالعاتی مشهد-چناران (6007)، دفتر مطالعات پایه منابع آب، شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی.
حسین‌زاد،ج و سلامی،ح. 1383. انتخاب تابع تولید برای برآورد ارزش اقتصادی آب کشاورزی (مطالعه­ی موردی: تولید گندم). مجله­ی اقتصاد کشاورزی و توسعه، 48: 53 - 71.
رضایی،ع.ا و سلطانی، ا. 1382. مقدمه‌ای بر تحلیل رگرسیون کاربردی. مرکز نشر دانشگاه صنعتی اصفهان، سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی. سالنامه آماری بخش کشاورزی.
سلامی،ح و انصاری،و. 1386. عوامل متمایزکننده طرح­های سرمایه­گذاری موفق و ناموفق: مطالعه در چارچوب روش تحلیل تابع تشخیصی. مجله علوم کشاورزی ایران، 2: 321 - 331.
شجری،ش و ترکمانی،ج. 1386. تناسب شبیه­سازی­های تصمیم­گیری چندمعیاری به منظور بررسی تقاضای آب آبیاری: مطالعه موردی حوضه آبریز درودزن در استان فارس. مجله اقتصاد کشاورزی، 1()3: 331-346. 
شجری،ش.، باریکانی،ا و امجدی،ا. 1388. مدیریت تقاضای آب با استفاده از سیاست قیمت­گذاری آب در نخلستان­های جهرم، مطالعه موردی خرمای شاهانی. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 65: 55-72.
صدر،س.ک. 1382. اهمیت بازار آب، معاونت برنامه ریزی، دفتر اقتصاد آب، سازمان مدیریت منابع آب، وزارت نیرو.
قربانی،م و کهنسال،م.ر. 1390. ارزیابی عوامل تأثیرگذار بر بهره‌گیری کشاورزان استان خراسان رضوی از مهندسین ناظر کشت چغندرقند. اقتصادکشاورزی و توسعه، 19.74: 101-129.
قره داغی،ح.، محمدی،ح و حقیقت‌جو،پ. 1392. استفاده از ابزار قیمت در مدیریت تقاضای آب کشاورزی با تاکید بر مسایل زیست محیطی: مطالعه موردی استان فارس. علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 15.1: 65-73.
عابد،س. قربانی، م. آق‌خانی،م.ح و لیاقتی، ه. 1390. کاربرد الگوی تحلیل تمایزی در بررسی عوامل موثر بر مالکیت ماشین­های کشاورزی در استان خراسان رضوی. اقتصاد کشاورزی، 5.2:203-231.
منصوری،ه. 1387. بررسی عوامل مؤثر بر دسترسی کشاورزان به اعتبارات بانک کشاورزی استان خراسان رضوی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد.
 Bontemps,Ch and Couture,S.  2002.  Irrigation water demand for the decision maker, Environment and Development Economics. 7.4: 643–657.
Dechmi,F., Playán,E., Faci,J.M and Tejero,M. 2003. Analysis of an irrigation district in northeastern Spain: Characterisation and water use assessment. Agricultural Water Management. 61.2: 75–92.
Elgilany,A., Jamalludin,S and Saidatulakmal,M. 2012. Factors influencing Farmers’ Treatments to Use Irrigation Water. Resources and Environment. 2.2: 73-81.
Fisher,R.A. 1936. The use of multiple measurements in taxonomic problems. Annals. Eugenics. 7:179–188.
Garson,D. 2008. Discriminant function analysis, [Available online]on:http://faculty.chass.ncsu.edu/garson/PA765/discrim.htm.
Maddala,G.S. 1983. Limited dependent and qualitative variables in econometrics, New York, Cambridge University Press,Cambridge.
Mansur,M., Hossain,A. Khanam,F and Rahman,M. 1995. Methods of financing and recovery of agricultural credit: A case study of some bank branches of Bangladesh, Economic Affairs, Calcuttu. 40.3: 146-156.
Panahi,F. 2013. Analysis of factors affecting the adoption of modern methods of irrigation in the agricultural system of Iran. World Applied Sciences Journal. 21.11: 1552-1559.
Saleth,R.M. 2011. Water scarcity and climatic change in India: the need for water demand and supply management. Hydrological Sciences Journal 56.4: 671-686.
White,G.F. 1999. Water for the future. Committee on Sustainable Water Supplies for the Middle East, Washington D.C.