برآورد کمی تهدیدها و فرصت‌های اصلاح قیمت آب کشاورزی در ایران (محدوده مطالعاتی مشهد-چناران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

کم­یابی و مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی یکی از مهم‌ترین چالش­های پیش روی برنامه­ریزان و سیاست­گزاران محسوب می­شود. به‌طوری‌که مدیریت تقاضای آب به‌عنوان رویکردی جدید جلوه نموده و در نتیجه قیمت­گذاری آب به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم مورد توجه می­باشد. استفاده از سیاست‌های قیمتی برای مدیریت منابع آب، نه تنها بر روی تقاضای آب تاثیر‌‌‌‌‌‌‌‌­گذار است، بلکه اثرات اقتصادی، اجتماعی و حفاظتی نیز خواهد داشت که باید مورد توجه قرار گیرند. این مقاله تلاش دارد آثار اقتصادی، اجتماعی و حفاظتی (تهدیدها و فرصت­ها) سیاست­های اصلاحی قیمت آب را در اراضی محدوده مشهد-چناران مورد بررسی قرار دهد. برای دست­یابی به این هدف، در ابتدا سناریوهای قیمتی با توجه به هزینه تمام‌شده و ارزش اقتصادی آب محاسبه شد. سپس با استفاده از مدل برنامه­ریزی ریاضی مثبت و رهیافت حداکثر آنتروپی اثرات اقتصادی، اجتماعی و حفاظتی ناشی از اعمال سناریوهای طراحی‌شده در دو گروه از کشاورزان کم‌مصرف و پرمصرف آب بررسی شد. نتایج این مطالعه نشان داد، قیمت فعلی بسیار پایین‌تر از هزینه تمام‌شده و ارزش اقتصادی آب است. از سوی دیگر دست­یابی به قیمت‌های پوشش دهنده هزینه تمام‌شده و ارزش اقتصادی آب، پیامدهای منفی بر درآمد و سود کشاورزان و کاهش اشتغال در منطقه خواهد داشت، هرچند که این سیاست­ها توانسته­اند بر مدیریت مصرف آب بخصوص در قیمت‌های بالاتر اثرگذار باشند. همچنین نتایج نشان داد، قیمت فعلی آب عملا کمکی به رفع بیلان منفی آب نمی­کند درحالی‌که با اعمال قیمت آب معادل با هزینه تمام‌شده و ارزش اقتصادی آب، این مشکل به ترتیب بعد از 6 و 3 سال برطرف می­شود با توجه به یافته­ها، به منظور کاهش اثرات سیاست­های قیمت­گذاری آب اجرای سیاست­های مکمل جهت حمایت از کشاورزان پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Quantitative Estimation the Threats and Opportunities of Agricultural Water Pricing Reforms of in Iran (Case Study Mashhad- Chenaran)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ghorbani 1
  • reza Hezareh 2
1 Professor , Department of Agricultural Economics, Ferdowsi University of Mashhad., Mashhad., Iran
2 ph.D Sstudent of Agricultural Economics, Ferdowsi University of Mashhad., Mashhad., Iran
چکیده [English]

Scarcity and excessive water use in agricultural sector is one of the most important challenges of planner and policy makers. So that water demand management has been introduced as a new approach and then considered water pricing as one of the most important tools. Using of water policies to water resource management not only impact on water demand, but also will have the economic, social and conservation effects that should considered. In this paper, were investigated the economic, social and conservation effects (opportunities and threats) of water pricing reforms policies in case study Mashhad- Chenaran. To achieve this objective, first calculate the final price and value of water marginal product to make scenarios of water price. Then, using of positive mathematical programming and maximum entropy approach to investigate the economic, social and conservation effects of impose designed scenarios in two groups of farmers that theyare low and high water user. The results of this study showed that current price is very lower of final price and value of marginal product. On the other hands, achieve to water price that covering final price and value of marginal product have negative impact on income and profit of farmer and reduction of employment in the region although this policies has positive effect on water consumption management especially in higher prices. Also, the results showed that current water price cannot remove the negative balance of water, while determination the water price equal to the cost of water supply and value of marginal product can remove this problem respectively after 3 and 6 years. According to results, the effects of water pricing policies has suggested as the complementary policies to support of farmers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Entropy maximum
  • Positive Mathematical Programming
  • Water pricing
  • Water management

مراجع

آذرمسا،م.، فیاض،م.، تطهیری،ن. 1379. مدیریت منبع و مصرف آب شبکه آبیاری و زهکشی سفید رود. مجموعه مقالات دهمین همایش آبیاری و زهکشی ایران. تهران:12-111.
اسدی،ه.، سلطانی،غ.، ترکمانی،ج. 1386. قیمت­گذاری آب کشاورزی در ایران مطالعه موردی اراضی زیرسد طالقان. اقتصاد کشاورزی و توسعه.58. 15: 62-90.
امیرنژاد،ح. 1386. اقتصاد منابع طبیعی. نشر جاودانه. تهران.
بخشی،ع.، دانشور کاخکی،م.، مقدسی،ر. 1390. کاربرد مدل برنامه­ریزی مثبت به منظور تحلیل اثرات سیاست­های جایگزین قیمت­گذاری آب در دشت مشهد. اقتصاد و توسعه کشاورزی. 25. 3: 294-284.
بخشی،م.،ر.، پیکانی،غ،ر.، حسینی،س.ص.، صالح،ا. 1388، بررسی آثار حذف یارانه­ی کودهای شیمیایی و اعمال سیاست پرداخت مستقیم بر الگوی کشت و مصرف نهاده­ها (مطالعه موردی: زیربخش زراعت شهرستان سبزوار)، اقتصاد کشاورزی. 2. 2: 207-185.
پرهیزکار،ا.، صبوحی،م.، ضیائی،س. 1392. شبیه­سازی بازار آب و تحلیل اثرات سیاست اشتراک­گذاری آب آبیاری بر الگوی کشت تحت شرایط کم­آبی. 27.3: 252-242.
چیذری،ا،ح.، میرزایی خلیل آبادی،ح. 1378. روش قیمت­گذاری و تقاضای آب کشاورزی باغ­های پسته شهرستان رفسنجان. اقتصاد کشاورزی و توسعه. 26: 113-99.
چیمه،ط.، ابراهیمی،ک.، هورفر،ع و عراقی­نژاد،ش. 1393. ارزیابی ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رویکرد قیمت­گذاری براساس نوع محصول در دشت قزوین. پژوهش آب در کشاورزی. 2.28: 181-170.
حسینی،س.، کریمی،ب. 1381. قیمت­گذاری آب آبیاری: بررسی ادبیات موضوع. چاپ اول. انتشارات کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران.
خبرگزاری مهر. 1394. www.mehrnews.com
شفیعی،ل. 1390. بررسی تابع تقاضای آب و تعیین آب­بها در استان کرمان. مجله پژوهش آب ایران. 8: 106-99.
علیزاده،ا.، مجیدی،ن.، قربانی،م.، محمدیان،ف.1391. بهینه سازی الگوی کشت با هدف تعادل بخشی منابع آب زیر زمینی (مطالعه موردی دشت مشهد-چناران).1. 6 : 68-55.
قرقانی،ف.، بوستانی،ب.، سلطانی،غ. 1388. بررسی تاثیر کاهش آب آبیاری و افزایش قیمت آب بر الگوی کشاورزی با استفاده از روش برنامه­ریزی ریاضی مثبت: مطالعه­ی موردی شهرستان اقلید در استان فارس. تحقیقات اقتصاد کشاورزی.1. 74:1-57.
معین الدینی،ز.، سالارپور،م.، محمدی،ح. 1394. پیامد افزایش قیمت آب و کاهش آب آبیاری در مزارع مصرف کننده آب سطحی استان کرمان با استفاده از رهیافت برنامه ریزی مثبت تصحیح شده. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 23. 89: 46-21.
Arfini,F., Donati,M and Paris,Q. 2003. A national PMP model for policy evaluation in agriculture using micro data and administrative information. Paper presented at the contributed paper presented at the International Conference Agricultural policy reform and the WTO: where are we heading.
Bazzani,G.M., Di Pasquale,S., Gallerani,V., Morganti,S., Raggi,M and Viaggi,D. 2005. The sustainability of irrigated agricultural systems under the water framework directive: First results. Environmental Modelling and Software. 20.2: 165-175.
Cortignani,R and Severini,S. 2009. Modeling farm-level adoption of deficit irrigation using positive mathematical programming. Agricultural Water Management. 96.12: 1785-1791.
De Fraiture,C and Perry,C. 2002. Why is irrigation water demand inelastic at low price ranges. In Conference on Irrigation Water Policies: Micro and Macro Considerations : 15-17.
Gallego-Ayala,J. 2012. Selecting irrigation water pricing alternatives using a multi-methodological approach. athematical and Computer Modelling. 55.3: 861-883.
Gardner,B.D., Madhi,Y., Partovi,S., Morteza,H., Mehdi,S. 1974. Pricing irrigation water in Iran. Water Resources Research. 10. 6: 1080-1084.
Gibbons,D.C. 2013. The economic value of water. Routledge.1-338.
Gómez-Limón,J.A., Arriaza,M., Berbel,J. 2002. Conflicting implementation of agricultural and water policies in irrigated areas in the EU. Journal Of Agricultural Economics-Reading. 53.2: 259-282.
Gómez-Limón,J.A., Berbel,J., Gutiérrez,C. 2007. Multifuncionalidad del regadío: una aproximación empírica. La multifuncionalidad de la agricultura española. Conceptos, aspectos horizontales, cuantificación y casos prácticos. Eumedia y Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación. Madrid: 207-224.
Gomez-Limon,J.A., Riesgo,L. 2004. Irrigation water pricing: differential impacts on irrigated farms. Agricultural Economics, 31.1: 47-66.
Gómez-Limón,J.A., Sanchez-Fernandez,G. 2010. Empirical evaluation of agricultural sustainability using composite indicators. Ecological economics. 69.5: 1062-1075.
Han,H., Zheng,T. 2004. Teaching materials of the regulation of water supply prices for water conservancy project. Beijing: Chana waterpower press. 1-99.
Howitt,R.E. 1995. Positive mathematical programming. American Journal of Agricultural Economics. 77.2: 329-342.
Howitt,R.E. 2005. PMP based production models-development and integration. XI European Association of Agricultural Economists (EAAE), Copenhagen, Denmark: 23-27.
Huang,Q., Rozelle,S., Howitt,R., Wang,J., Huang,J. 2010. Irrigation water demand and implications for water pricing policy in rural China. Environment and Development Economics. 15.03: 293-319.
Latinopoulos,D. 2008. Estimating the potential impacts of irrigation water pricing using multicriteria decision making modelling: An application to Northern Greece. Water resources management. 22.12: 1761-1782.
Manos,B., Bournaris,T., Kamruzzaman,M., Begum,M., Anjuman,A., and Papathanasiou, J. 2006. Regional impact of irrigation water pricing in Greece under alternative scenarios of european policy: A multicriteria analysis. Regional Studies, 40.9: 1055-1068.
Messner,F. 2006. Publications of Dr. Frank Messner. Environment and Planning C: Government and Policy. 24: 159-167.
Paris,Q., Howitt,R.E. 1998. An analysis of ill-posed production problems using maximum entropy. American Journal of Agricultural Economics. 80. 1: 124-138.
Röhm,O., Dabbert,S. 2003. Integrating agri-environmental programs into regional production models: An extension of positive mathematical programming. American Journal of Agricultural Economics. 85.1: 254-265.
Spielman,D.J., Ekboir,J., Davis,K. 2009. The art and science of innovation systems inquiry: Applications to sub-Saharan African agriculture. Technology in Society. 31.4: 399-405.
Wang,H., Ran,B., Shen,D. 2003. Water pricing theory and practices in facing of sustainable development of water resource. Beijing: Sceince Press. 19.1:37-53
نشریه آبیاری و زهکشی ایران
دوره 10، شماره 6 - شماره پیاپی 60
بهمن و اسفند 1395
صفحه 821-836

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار