بررسی ارتباط بین پدیده انسو بر خشکسالی‌ها و ترسالی‌ها در استان‌های ساحلی جنوبی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی منابع طبیعی - آبخیزداری پردیس دانشگاهی قشم- دانشگاه هرمزگان، ایران

2 عضو هیات علمی و استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

3 مدرس گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

4 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، گرایش مدیریت حوزه‌های آبخیز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

چکیده

بررسی فرآیندهای آب و هوایی، ابزار مناسبی در اختیار برنامه‌ریزان در بخش‌های مختلف قرار می‌دهد تا با در نظر گرفتن این بررسی‌ها، سیاست‌های آینده را در جهت بهینه نمودن صرف هزینه‌ها و امکانات بهره‌وری حداکثر طرح‌ریزی کنند. رخداد بارش با فرآیندهای پیچیده جوی از جمله پدیده‌ی النینو نوسان‌های جنوبی (ENSO) در پیوند می‌باشد که این پدیده در پیوند بنیادین با نوسان‌های دمای سطح آب در پهنه‌ی استوایی اقیانوس آرام می‌باشد. هدف از این تحقیق بررسی ارتباط بارش در فصول مرطوب سال (شش ماهه سرد سال) با پدیده‌ی النینو نوسانات جنوبی (ENSO) در حوضه‌ی خلیج‌فارس و دریای عمان می‌باشد. پس از بررسی‌های لازم تعداد 12 ایستگاه سینوپتیک با طول دوره‌ی آماری مناسب انتخاب و آزمون همگنی (آزمون ران تست) و کفایت داده‌ها (آزمون هارست) بر روی مقادیر بارش انجام پذیرفت. جهت بررسی اثر انسو از شاخص نوسانات جنوبی (SOI) بهره برده شد. فاز سرد و گرم با استفاده از شاخص SOI تعیین شد. همچنین شدیدترین ترسالی‌ها و خشکسالی‌ها مشخص شد و دوره‌هایی که ترسالی‌ها و خشکسالی‌ها با فاز گرم (النینو) و فاز سرد (لانینا) به وقوع پیوسته نیز مشخص گردید. نتایج نشان داد که ترسالی‌‌ها در فاز گرم و خشکسالی‌ها با فاز سرد به‌وقوع پیوستند به طوری که همزمان با وقوع سال‌های خشک مقدار بارش در ایستگاه‌های مورد مطالعه پایین‌تر از نرمال بوده استو مقدار عددی شاخص SOI نیز پایین‌تر از نرمال بوده است. مقدار عددی شاخص SOI در سال‌های وقوع خشکسالی در مقادیر منفی سیر کرده است. در حالی‌که همزمان با وقوع سال‌های مرطوب مقدار بارش دریافتی ایستگاه‌های مورد مطالعه بیش‌تر از میانگین بارش سالانه دوره‌ی مورد مطالعه بوده و مقدار عددی شاخص SOI نیز مقادیر مثبت را نشان می‌دهد و بیانگر مقادیر بالاتر از نرمال می‌باشد. جهت بررسی همبستگی بین بارش و شاخص SOI از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. همبستگی در مقیاس ماهانه، فصلی، سالانه و پنجره‌ی متحرک انجام شد. نتایج نشان داد که در مقیاس ماهانه سیگنال بالاترین همبستگی را با ایستگاه کنارک و در مقیاس فصلی با ایستگاه‌های بندرعباس، بندرلنگه، جاسک، کیش، کنارک، بوشهر و بوشهر ساحلی و در مقیاس سالانه با ایستگاه‌های آبادان و بوشهر ساحلی در سطح معنی‌داری 99 درصد دارد. همچنین از همبستگی پنجره‌ی متحرک می‌توان نتیجه گرفت که سیگنال بیش‌ترین اثر خود را بر ایستگاه‌های بوشهر، بوشهر ساحلی، بندرعباس، کیش، کنارک در فصل پاییز و زمستان می‌گذارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of The Relationship Between The Phenomenon Of Enso On The Droughts and Wet year In The Douthern Coastal Provinces Of Iran

نویسندگان [English]

  • Reza samali 1
  • omolbanin bazrafshan 2
  • mahdi biniaz 3
  • hamid moslemi 4
1 دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی منابع طبیعی - آبخیزداری پردیس دانشگاهی قشم- دانشگاه هرمزگان، ایران
2 عضو هیات علمی و استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران
3 مدرس گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران
4 - دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، گرایش مدیریت حوزه‌های آبخیز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران
چکیده [English]

Studying climatic processes provides plan makers with a suitable tool in different sectors to plan future policies for optimizing cost and maximizing productivity while bearing these studies in mind. Precipitation is associated with complex atmospheric processes including the El Niño–Southern Oscillation (ENSO) that is inextricably linked to the oscillations in the surface water temperature of the Pacific Ocean. The objective of this study was to investigate the relationship between rainfall in wet seasons of the year (cold season for six months) and the El Niño Southern Oscillation (ENSO) in the Persian Gulf and Oman Sea. After conducting adequate investigations, 12 synoptic stations with appropriate statistical period were selected and the homogeneity and adequacy tests of the data collected were carried out on rainfall amounts. The Southern Oscillation Index (SOI) was used to investigate the effect of the El Niño Southern Oscillation. The warm and cold phase was determined using the SOI index. Also, the longest droughts and wet years were identified and the wet and dry years associated with the warm phase (El Niño) and the cold phase (La Niña) was specified as well. The results showed that the wet years occurred in warm phase and droughts occurred during the cold phase so that at the same time as the dry years, rainfall in the stations under investigation was lower than normal, and the numerical value of the SOI index was lower than normal. The numerical value of the SOI index obtained in dry years was negative. While, at the same time as wet years, the amount of rainfall at the stations is more than the average annual precipitation of the investigation period and the numerical value of the SOI index is also positive and indicates higher values than normal.Pearson correlation test was used to investigate the correlation between rainfall and SOI index. The correlation was carried out on a monthly, seasonal, annual, and moving window basis. The results showed that on the monthly basis, the highest correlation was registered at Konarak station, on the seasonal basis, at Bandar Abbas, Bandar-e-Lengeh, Jask, Kish, Konarak, Bushehr and coastal Bushehr stations, and on the annual basis, at Abadan and coastal Bushehr stations at a significant level of 99%. It is also possible to conclude from the correlation of the moving window that the signal has the most effect on Bushehr, coastal Bushehr, Bandar Abbas, Kish, and Konarak stations in autumn and winter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Enso
  • SOI index
  • Wet year
  • Drought
  • South of Iran
احمدی گیوی،ف و پرهیزگار،د. 1387. بررسی اثر انسو (ENSO) بر توزیع بارش فصلی ایران در دوره 1971-2000. مجله فیزیک زمین و فضا. 35 .4 : 25-37.
ایلدرومی،ع.، نوری،ح و بیات ورکشی،م.1396. بررسی ارتباط بین پدیده انسو و وقوع خشک­سالی در ایران. نشریه دانش آب و خاک. 27. 2 : 156-143.
استوار میبدی،ا. 1379. ال­نینو و رابطه آن با بارش ایران. پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی (هیدرواقلیم)، دانشگاه تربیت مدرس
خورشید دوست،م.ع و قویدل،ر. 1385. ارزیابی اثر پدیده (انسو) بر تغییرپذیری بارش‌های فصلی استان آذربایجان­شرقی با استفاده از ( شاخص چندمتغیره انسو). نشریه پژوهش‌های جغرافیایی. 57: 15-26.
خوش­اخلاق،ف. 1387. پدیده انسو و تاثیر آن بر رژیم بارش ایران. مجله تحقیقات جغرافیایی. 13 .4  : 134-121.
رحیمی،د.، عبداللهی، خ و هاشمی­نسب، س. 1395. شناسایی الگوی پیوند از دور بر بارش حوضه کارون. نشریه اکوهیدرولوژی. 3 .1 :95-105.
زارع­ابیانه، ح.1393. تاثیر پدیده انسو بر تغییرپذیری منابع آب‌های سطحی استان همدان. نشریه دانش آب و خاک. 24. 4: 153-167.           
صداقت‌کردار، ع  و فتاحی، ا. 138 7. شاخص‌های پیش‌آگاهی خشک­سالی در ایران، مجله جغرافیا و توسعه. 11: 59-76.
عزیزی،ق. 1379. پدیده انسو و تاثیر آن بر رژیم بارش ایران. پژوهش‌های جغرافیایی. 32 .38: 71-84.
قویدل رحیمی،ی.، فرج­زاده، م  و کاکاپور، س. 1393. بررسی اثر الگوی پیوند از دور دریای شمال – خزر بر نوسانات بارش­های پاییزی مناطق غرب و شمال­غرب ایران. نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی. 18. 49: 230-217.
کارآموز،م.، رحیمی فراهانی، م  و مریدی، ع. 1385. پیش‌بینی بلندمدت بارش با استفاده از سیگنال‌های هواشناسی، کاربرد شبکه‌های عصبی مصنوعی (منطقه جنوب شرق ایران). دومین کنفرانس مدیریت منابع آب، اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان، انجمن علوم و مهندسی منابع آب ایران. 9 صفحه.
کریمی،ق و بذرافشان، ا. 1395. بررسی تاثیر پدیده انسو بر خشک­سالی‌ها و ترسالی‌های استان هرمزگان. اولین کنفرانس بین­المللی آب، محیط زیست و توسعه پایدار. 9 صفحه
مدرس­پور،آ. 1373. ناهنجاری‌های اقلیمی ایران و ENSO. پایان­نامه کارشناسی ارشد گروه فیزیک دریا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال.
ناظم­السادات،س.م.ج.، انصاری بصیر،م.، پیشوایی،م.ر. 1386. ارزیابی سطح معنی‌داری برای پیش­بینی دوران خشک­سالی و ترسالی فصل پاییز و شش ماهه سرد ایران بر اساس وضعیت فازهای تابستانه ENSO. مجله تحقیقات منابع آب ایران. 24. 3 :1-12.
ناظم­السادات،س.م.ج.، سامانی،ن.،  مولایی نیک­خو،م. 1379. تغییر اقلیم در جنوب، جنوب­غرب ایران از دیدگاه مشاهدات بارش، برهم­کنش با پدیده­ی ال­نینو نوسانات جنوبی. مجله علمی کشاورزی. 28: 99-81.
ناظم­السادات،س.م.ج.1380. آیا باران می­بارد؟ خشک­سالی و بارندگی مازاد در ایران و ارتباط آن‌ها با پدیده ال­نینو- نوسان جنوبی، انتشارات دانشگاه شیراز.
ناظم­السادات،س.م.ج.،   قاسمی،ق. 1382. بارندگی شش ماهه سرد مناطق مرکزی و جنوب­غربی ایران و ارتباط آن با پدیده ال­نینیو نوسانات جنوبی. نشریه علوم آب و خاک. 7. 2: 1-12.
ناظم­السادات،س.م.ج .1387. بررسی تاثیر پدیده ال­نینو - نوسانات جنوبی (ENSO) بر بارندگی پاییزه ایران. دومین کنفرانس منطقه‌ای تغییر اقلیم.
نصیری،ب، ناصرزاده،م.ح.، طولابی­نژاد،م و زارعی چغابلکی،ز. 1395. اثر الگوی کلان مقیاس جوی - اقیانوسی انسو بر آبدهی دبی کشکان­رود، نشریه هیدروژئوموفولوژی. 2. 5: 166-141.
Cordery,I., McCall,M., Nazemosadat,M.J. 1999. Forecasting the occurrence of low precipitation three to twelve  months ahead. IN: Hydrological Extremes: Understanding, Predicting, Mitigating (Proceedings of IUGG 99 Symposium) Edited by L. Gottschalk, J. C. Olivry, D. Reed and D. Rosbjerg: 65-72.
Nazemosadat,M.J. 2001. Winter rainfall in Iran: ENSO and aloft wind interactions. Iranian Journal of Science and Technology. 25.4: 611-624.
Ropelewski,C.F and Halpert,M.S. 1989. Precipitation Patterns Associated with the High Index Phase of the Southern Oscillation. Journal of Climat. 2: 268-284.