برآورد و مقایسه‌ی ردپای آب در بخش صنعت و کشاورزی (مطالعه‌ی موردی: استان خراسان جنوبی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار/ گروه علوم و مهندسی آب- دانشکده کشاورزی- دانشگاه بیرجند

2 گروه علوم و مهندسی آب- دانشکده کشاورزی- دانشگاه بیرجند- بیرجند- ایران

3 استادیار گروه مهندسی آب،دانشگاه بیرجند

4 دانشجوی دکتری هواشناسی کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشگر گروه پژوهشی زیست محیطی خاوران

چکیده

در این تحقیق به بررسی و ارزیابی میزان آب مجازی و ردپای آب در بخش کشاورزی استان خراسان جنوبی پرداخته شد. هم‌چنین نتایج حاصل با میزان آب مجازی بخش صنایع آب‌بر استان مقایسه گردید. در استان خراسان جنوبی با متوسط بارندگی سالانه 98 میلی‌متر و میانگین تولید سالانه بیش از 490 هزار تن محصولات کشاورزی، بیش از 170 میلیون مترمکعب اضافه برداشت ازسفره‌های آب زیرزمینی صورت می-گیرد. در این پژوهش میانگین آب مجازی محصولات عمده‌ی کشاورزی اسـتان خراسـان جنوبی حدود 2900 متر مکعب برای تولید هر تن محصول است که این مقدار برای صنایع آب‌بر استان حدود 21 مترمکعب بر تن برآورد شده است. در نتیجه مبـادلات محصـولات کشـاورزی، درسال‌های 1390 تا 1394، برنج بیش‌ترین حجم واردات را در سال 1390 معادل 341 میلیون مترمکعب آب را به شکل مجازی به استان وارد کرده است. طی دوره‌ی مورد مطالعه، استان همواره صادرکننده‌ی آب مجازی بوده که میزان حجم آب مجازی صادراتی محصولات کشاورزی از 412 تا 533 میلیون مترمکعب افزایش یافته است که به ترتیب پنبه، زعفران و زرشک بیش‌ترین سهم صادرات آب مجازی را به خود اختصاص داده است. میانگین کل حجم ردپای آب بخش کشاورزی استان طی سال‌های مورد مطالعه، 510 میلیون مترمکعب است که به ازای هر نفر 700 مترمکعب در سال برآورد گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation and Comparison of Water Footprint in Industry and Agriculture (Case Study: South Khorasan Province)

نویسندگان [English]

  • Ali Shahidi 1
  • Mostafa Dehghan 2
  • Mohammad hosain Najafi 3
  • Azam Arabi Yazdi 4
1 Water engineering Dept. Faculty of Agriculture University of Birjand Birjand Iran
2 Department of Water Science and Engineering, Faculty of Agriculture, University of Birjand- Birjand-Iran
3 Assistant Professor of sciences and Water Engineering Dept. University of Birand
4 PhD student of Hydroalic strucrure, Lorestan university.
چکیده [English]

In this study, we examine and evaluate the amount of virtual water and water footprint in agriculture of south Khorasan province. Furthermore, results that obtained by water consumer industry in this province was compared together. in southern Khorasan province, with an average annual rainfall of 98 mm, Average annual production of over 490 thousand tons of agricultural products, overdraft more than 170 million cubic from groundwater. In this study, the average of virtual water for major agricultural products in South Khorasan province is about 2900 cubic meters per ton of product, which is estimated at 21 cubic meters per ton for the province's water industry. As a result, rice imported about 341 million cubic meters of water in virtual form due to agricultural product trade in 2011 to 2015. During the study period, the province has always been the virtual exporter, with the volume of virtual water exported from agricultural products increased from 412 to 533 million cubic meters, which is the highest share of cotton exports, saffron and barberry, respectively. The average total volume of water footprint in the agricultural sector of the province during the studied years is 510 million cubic meters, which is estimated at 700 cubic meters per person per year.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Virtual water trade
  • Water footprint
  • Water intensive product
آمار نامه کشاورزی، 1394. دفتر آمار و فناوری اطلاعات، وزارت جهاد کشاورزی.
احسانی، م.، خالدی، ه.، و برقی، ی.، 1387.    مقدمه­ای بر آب مجازی. چاپ اول. کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران. ص ص. 42-1.
پورآتشی، م.، رزاقی، ف.، و هاشمی نژاد، آ.، 1388. تجارت آب مجازی راهکاری جهت استفاده بهینه از منابع آبی در بخش کشاورزی، همایش ملی علوم آب، خاک، گیاه و مکانیزاسیون کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول.
تهامی­پور، م.، و عابدی، س.، 1394. ارزیابی تجارت آب مجازی در بخش صنعت استان زنجان. مجله آب و فاضلاب. 3 (96).
روحانی، ن.، یانگ، ه.، امین سیچانی، س.، و افیونی، م.، 1387. ارزیابی مبادله محصولات غذایی و آب مجازی با توجه به منابع آب موجود در ایران. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 12 (46).
شکاری، ف.، و کوکبی نژاد مقدم، ا.ح.، 1392. مدیریت بهینه منابع آب با اصلاح الگوی مصرف آب مجازی در صنعت استان اردبیل، پنجمین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران.
عربی یزدی، ا.، علیزاده، ا.، و محمدیان، ف.، 1388. بررسی ردپای اکولوژیک آب در بخش کشاورزی ایران. مجله علمی پژوهشی علوم آب و خاک. 23 (4): 15-1.
عربی یزدی، ا.، نیک نیا، ن.، مجیدی، ن.، امامی، ح.، 1393. بررسی امنیت آبی در اقلیم­های خشک از دیدگاه شاخص ردپای آب. مجله آبیاری و زهکشی ایران، 8 (4): ص ص 746-735.
غلامحسینی پور جعفری نژاد، ا.، علیزاده، ا.، و نشاط، ع.، 1392. بررسی ردپای اکولوژیک آب و شاخص­های آب مجازی در محصولات بومی استان کرمان. فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب. 4 (13).
کاظم، م.، 1394. آب مجازی راهکاری برای مقابله با بحران آب، اولین کنگره سالیانه جهان و بحران انرژی، مؤسسه عالی علوم و فناوری خوارزمی، شیراز.
محمدی، ح.، و تعالی مقدم، آ.، 1390. تجارت آب مجازی برای محصولات عمده کشاورزی در ایران، دومین کنفرانس ملی پژوهش­های کاربردی منابع آب ایران.
معاونت آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان خراسان جنوبی، 1395. گزارش طرح آماری نفوس و مسکن.
وزارت جهاد کشاورزی، سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان جنوبی، 1394. مجموعه اطلاعات کشاورزی.
وزارت راه و شهرسازی، سازمان هواشناسی کشور، اداره کل هواشناسی استان خراسان جنوبی، 1394. دفتر آمار و اطلاعات هواشناسی.
وزارت کشور، استانداری خراسان جنوبی، 1394. پایگاه اطلاع­رسانی استانداری.
Hoekstra, A., and Hung, P.Q., 2002.   "Virtual water trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade". Value of the Water Research Report Series No. 11, UNESCO-IHE, Delft.
Keshavarz, A., Sadeghzadeh, K., 2001. Management of water consum in agriculture.Shekarshekan. 38: 32-57.