TY - JOUR ID - 142739 TI - ارزیابی اثرات بندسارهای کوهستانی بر رژیم جریان رودخانه و منابع آب پایین دست، مطالعه موردی: حوضه آبریز مرندیز بجستان، استان خراسان رضوی JO - نشریه آبیاری و زهکشی ایران JA - IDJ LA - fa SN - 2008-7942 AU - جودوی, عطاءاله AU - قلی زاده سرابی, شیوا AU - مجیدی, نجمه AU - مجیدی, میثم AD - استادیار، گروه مهندسی آب، مرکز آموزش عالی کاشمر AD - پژوهشگر مرکز پژوهشی آب و محیط زیست شرق، مشهد AD - پژوهشگر / مرکز پژوهشی آب و محیط زیست شرق (EWERI) AD - عضو هیات علمی گروه مهندسی آب، مرکز آموزش عالی کاشمر، کاشمر، ایران. Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 15 IS - 6 SP - 1291 EP - 1299 KW - استحصال آب KW - رواناب KW - بیلان آب KW - ارزیابی هیدرولوژیکی حوضه آبریز DO - N2 - در مناطق خشک ایران بویژه در شرق کشور، احداث بندسار یکی از روشهای مهار و بهره‌برداری از آبهای سطحی بوده است که معمولا برای کشت سیلابی استفاده می‌شود. اما با وجود گستردگی زیاد این سازه‌ها در بعضی حوضه‌های آبریز کوهستانی، تا کنون مطالعه‌ای در ایران در مورد اثرات بندسارهای کوهستانی بر رژیم جریان رودخانه و دیگر مولفه‌های چرخه آب در یک حوضه آبریز صورت نگرفته است. در مطالعه حاضر، اثرات بندسارهای کوهستانی بر جریان رودخانه مرندیز بجستان واقع در جنوب غرب استان خراسان رضوی و اثرات آن بر منابع آب پایین دست مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به موجود نبودن داده و اطلاعات از بندسارهای این منطقه، بوسیله بازدیدهای میدانی و بررسی تصاویر ماهواره‌ای، بیش از 150 بندسار شناسایی شد. مساحت اراضی کشاورزی در پشت بندسارها نیز به همین روش تعیین شد که برابر 8/4 کیلومتر مربع (2/2 درصد از کل مساحت حوضه آبریز مورد مطالعه) می‌باشد. به منظور برآورد رواناب حاصل از بارندگی در مقیاس روزانه از روش شماره منحنی (SCS) برای دوره 97-1377 استفاده شد. بر این اساس، متوسط حجم رواناب سالانه در حوضه آبریز رودخانه مرندیز، در حدود 6/2 میلیون متر مکعب و متوسط ضریب رواناب سالانه 4/12% برآورد شده است. مقدار حداقل و حداکثر برای ظرفیت ذخیره بندسارها به ترتیب 95/0 تا 43/1 میلیون متر مکعب تخمین زده شد که اگر حجم رواناب روزانه بیش از آن باشد، سیلاب می‌تواند به نقطه خروجی حوضه آبریز برسد و وارد دشت شود. نتایج نشان داد در طول 15 سال، حداکثر تعداد 14 سیلاب (5% روزهای دارای رواناب) و حداقل پنج واقعه سیلاب (2% روزهای دارای رواناب) به خروجی حوضه آبریز کوهستانی و دشت رسیده است. در نتیجه کاهش سیلاب‌های ورودی به دشت بر اثر تعدد بندسارهای کوهستانی، باعث کاهش تغذیه آبخوان آبرفتی و شورترشدن آب‌زیرزمینی در دشت شده است. UR - https://idj.iaid.ir/article_142739.html L1 - https://idj.iaid.ir/article_142739_7c27af9840c3892fb23412a39a0c99e4.pdf ER -