برآورد راندمان انتقال و توزیع آب در شبکه آبیاری تجن و ارائه راهکار برای کاهش تلفات آب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم شهر

2 آب منطقه ای استان مازندران

چکیده

با توجه به کمبود منابع آب در کشور، کاهش تلفات و افزایش بهره‌وری مصرف آب در کشاورزی امری ضروری است. مدیریت و بهره‌وری مصرف آب ضعیف در شبکه های آبیاری و زهکشی نشان می دهد که این بخش نیاز به توجه ویژه دارد. این تحقیق در سال 1399 در شبکه آبیاری تجن در استان مازندران انجام شده است. میزان تلفات و راندمان‌های انتقال و توزیع آب در شبکه انتقال آب تجن با استفاده از اندازه‌گیری‌های صحرایی برآورد شد. در ابتدا 16 بازه که مشخص‌کننده وضعیت شبکه بوده انتخاب شد. اندازه‌گیری‌های صحرایی به روش دبی ورودی و خروجی برای هر بازه صورت گرفت. تمام اندازه‌گیری‌ها روی بازه‌های منتخب از کانال‌ها برای به حداقل رساندن تبخیر در اول صبح توسط مولینه با سه بار تکرار انجام گردید. سپس دبی هر قسمت از سطح مقطع محاسبه و در‌نهایت دبی کل مقطع به دست آورده شد. نتایج نشان داد که راندمان انتقال در کانال‌های این شبکه بین 88/2 تا 99/5 درصد متغیر بوده و به‌طور متوسط 95/8 درصد برآورد شد. همچنین در خصوص شبکه توزیع نیز راندمان بین 68 تا 96 درصد تغییر نموده و به‌طور متوسط حدود 77/25 درصد برآورد گردید. برای جلوگیری از تلفات آب در کانال‌های انتقال و توزیع آب آبیاری، باید مواردی مانند رشد علف‌های هرز در کانال‌ها، تجمع رسوب در کانال‌ها، تجمع زباله در کانال‌ها، ترک‌خوردگی پوشش کانال‌ها، خرد شدن یا جابجایی قطعات بتن در کانال‌ها، تخریب ناشی از کیفیت نامناسب مصالح استفاده‌شده، تخریب ناشی از مسائل اجرایی، می‌بایست کنترل و رفع گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Stimation of conveyance and distribution efficiency in tajan irrigation and drainage network and providing a solution to reduce water losses

نویسندگان [English]

  • ali bagheri 1
  • fatemeh nourikhah 2
1 Director of the Department of Water Science and Engineering, Islamic Azad University, Qaemshahr Branch
2 Regional water of Mazandaran province
چکیده [English]

Because of limited water resources in Iran, decrease the water seepages and increase the water are necessary. Water productivity and the management conditions of irrigation and drainage systems shows that more attention should be paid to this subject. This research was conducted in 2019 in tajan irrigation network in mazandaran province. The losses and efficiencies of water conveyance and distribution in the water conveyance network of tajan were estimated using field measurements. Initially, 16 intervals were selected to indicate the state of the network. Field measurements were made using the inflow outflow method for each interval. All measurements on selected ranges of the channels to minimize evaporation were carried out in the early morning using a flow velocity meter with three repetitions. Then the discharge of each part of the cross section was calculated and finally the discharge of the whole section was obtained. The results show that the canals conveyance efficiencies vary between 88.2% and 99.5% and on average about 95.8% was estimated. Also, the distribution efficiency of the network has changed between 68% and 96% and on average about 77.25% was estimated. To prevent water losses in irrigation water conveyance and distribution channels, things like the growth of weeds in the channels, the accumulation of sediment in the channels, the accumulation of garbage in the channels, the cracking of the channel lining, the crushing or displacement of concrete parts in the channels, the destruction caused by poor quality of materials used, the destruction caused by executive issues, It should be controlled and fixed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inflow-outflow
  • Seepage losses
  • Tajan network
  • Flow velocity meter

مراجع

بهراملو، ر. عباسی، ن. مامن پوش، ع. اخوان، ک. و ریاحی، ح. 1396. ارزیابی راندمان انتقال و تلفات آب در کانال‌های انتقال آب با پوشش ژئوممبران HDPE در شبکه­های آبیاری زاینده‌رود، مغان و کرمان. مجله تحقیقات آب و خاک ایران. 48 (4). 735-725.
جمالی، ر. بشارت، س. یاسی، م. و امیرپور دیلمی، ا. 1397. ارزیابی راندمان‎های آبیاری، کارآیی مصرف و بهره‏وری آب در حوضه دریاچه ارومیه (مطالعه موردی شبکه آبیاری زرینه‎رود). نشریه علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی). 22(3): 130-117.
سجوی، ز. و هاشمی، م. 1400. مروری بر راندمان انتقال و توزیع آب در شبکه­های آبیاری ایران و روش‌های برآورد آن. مجله پژوهش و فناوری محیط‌زیست. 6 (9): 87-75.
سلامتی، ن. ورجاوند، پ. آبسالان، ش. عزیزی، آ. گوشه، م. و حبیبی، ج. 1397. ارزیابی راندمان توزیع آب در کانال‌های بتنی و کانال‌ها در شبکه‌های آبیاری استان خوزستان. مجله تحقیقات مهندسی سازه‌های آبیاری و زهکشی. 19(72): 164 – 149.
شاهرخ نیا، م. و علیان غیاثی، ع. 1396. روش‌های برآورد نشت در کانال‌ها و بررسی نشت و راندمان توزیع در شبکه آبیاری درودزن. نشریه مدیریت آب در کشاورزی. 4(2): 36-27.
فخرایی، س. 1380. تأثیر نظارت و مدیریت در عملکرد بهره‌برداری و نگهداری در شبکه آبیاری و زهکشی مغان. دهمین کنفرانس بین‌المللی کمیته ملی آبیاری و زهکشی. تهران. ایران. ص 212-203.
کشکولی، ح. 1٣٦٦. یک بررسی مختصر از میزان و علل تلفات آب در تعدادی از کانال­های خاکی در خوزستان. مجله علوم کشاورزی، ١٨ (3): ١٣-1.
معروفی، ص. و سلطانی، ح. 1385. برآورد راندمان‌های انتقال و توزیع آب در شبکه آبیاری و زهکشی شاوور با استفاده از یک رابطه نمائی. مجله پژوهش کشاورزی آب، خاک، گیاه. 6(1): 47-36.
موسوی، م. 1396. بررسی راندمان انتقال و توزیع آب و ارائه راهکارهایی جهت کاهش تلفات آب در کانال‌های منتخب شهرستان باوی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد سازه‌های آبی. دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان. گروه مهندسی آب.
نحوی نیا، م. لیاقت، ع. و عباسی، ف. 1398. ارزیابی شبکه آبیاری با مفاهیم کلاسیک و جدید راندمان آبیاری (مطالعه موردی: شبکه حمودی خوزستان). نشریه تحقیقات آب و خاک ایران. 50(3). 579-567.
نوری خواه، ف. و باقری، ع. 1399. بررسی راندمان انتقال و توزیع آب در شبکه آبیاری تجن و ارائه راهکارهایی برای کاهش تلفات آب در این شبکه (مطالعه موردی واحد عمرانی 4). پایان‌نامه کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم‌شهر، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی. گروه علوم و مهندسی آب. ص 72.
Akkuzu, E. 2012. Usefulness of empirical equations in assessing canal losses through seepage in concrete-lined canal. Journal of Irrigation and Drainage Engineering. 138(5): 445-460.
Bos, M.G. and Nugteren. J.N. 1990. On irrigation efficiencies. International Institute for Land Reclamation and Improvement. ILRI Publication 19.
Iqbal, Z., Maclean, R. T., Taylor B. D., Hecker F. J. and Bennett. D. R. 2002. Seepage losses from irrigation canals in southern alberte. Can. Biosyst. Eng. 44: 121-127.
Martin, C. and Gates. T. 2014. Uncertainty of canal seepage losses estimated using flowing water balance with acoustic Doppler devices. Journal of Hydrology. 517: 746-761.
Marwaa, H. M. and Omran, I. M. 2016. Compared between the measured seepage losses and estimation and evaluated the conveyance efficiency for part of the hilla main canal and three distributary canals (HC 4R, HC 5R and HC 6R) of hilla-kifil irrigation project. Civil and Environmental Research. 8(2): 1-10.
Mcleod, A. 1996. Review of Murray region seepage investigations. Catchment processes and modelling branch. Department of and and water conservation, paramatta.
Napan, K.M., Merkley G.P. and Neale. C.M.U. (2009). Seepage evaluations in cache valley rrigation canals. In: proc. Fifth International Conference on Irrigation and Drainage. USCID, Salt Lake City, UT.
Singh, B. and Singh, K. K. 2014. Comparison of seepage and evaporation losses of field data analysis with analytical approach analysis - a Study of Narwana branch canal, Kurukshetra. International Journal of Enhanced Research in Science Technology & Engineering. 3(7): 204-209.
Yao, L., Feng, S., Maoa, X., Huo, Z., Kang, S. and Barry D. 2012. Coupled effects of canal lining and multi-layered soil structure on canal seepage and soil water dynamics. Journal of Hydrology. (430-431): 91-102.
نشریه آبیاری و زهکشی ایران
دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 97
فروردین و اردیبهشت 1402
صفحه 68-76

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار