ارزیابی طرح هوشمندسازی چاههای آب کشاورزی در شهرستان داراب؛ با رویکرد هیدرولوژی اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه مدیریت و توسعه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران.

چکیده

آب عامل حیاتی در تولید کشاورزی به شمار می‏رود و مصرف بهینه آن بسیار حائز اهمیت است. با توجه به اینکه بخش کشاورزی مصرف‏ کننده عمده آب زیرزمینی کشور است، لذا اجرای راهکارهای بهینه ‏سازی مصرف آب زیرزمینی و مدیریت برداشت در این بخش، از اهمیت اساسی برخوردار است. تحویل حجمی آب و نصب کنتورهای هوشمند آب، یکی از ابزارهای مد نظر برای مدیریت برداشت از آب‏ های زیرزمینی به شمار می‏رود. با وجود این، اجرای این طرح با چالش ‏هایی مواجه شده است که می‏ تواند پایداری و اثربخشی آن را تحت ‏الشعاع قرار دهد. لذا تحقیق حاضر با استفاده از راهبرد نظریه زمینه ‏ای، طرح هوشمندسازی چاه های آب کشاورزی را بر اساس رویکرد هیدرولوژی اجتماعی مورد ارزیابی قرار داده است. نمونه آماری تحقیق را 46 نفر مشتمل بر صاحبان چاه‏ های کشاورزی دارای کنتور شهرستان داراب تشکیل می‏ دهد. نتایج مطالعه بیانگر آن است که مواردی همچون تعدیل یک‏طرفه پروانه بهره ‏برداری کشاورزان و کاهش آب قابل برداشت آنها پس از نصب کنتور، تضعیف معیشت کشاورزان و هزینه بالای خرید کنتور، سبب نارضایتی بهره ‏برداران شده است و لذا وزارت نیرو برای اجرای طرح نصب کنتورهای هوشمند بر چاه‏ های کشاورزی، به روش‌های اجباری و از بالا به پایین تمسک می‎جوید. نتیجه چنین فضایی، شکل‏ گیری پدیده عدم مطلوبیت و رضایت از طرح و تردید در اثربخشی و پایداری آن در بین کشاورزان است. بنابراین پیشنهاد می‌شود وزارت نیرو، با رعایت قواعد فقهی و حقوقی مربوطه و بر اساس رویکردهای سیستمی و مشارکتی، در اجرای طرح نصب کنتورهای هوشمند بازنگری‏ جدی به عمل آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Smartizing Agricultural Water Wells Plan In Darab County, A Socio-Hydrological Approach

نویسندگان [English]

  • Hojjat Varmazyari
  • Somayeh Kordalivand
  • Mohammad Ebrahim Keshavarz
Department of Agricultural management and development, Faculty of Agriculture, University of Tehran
چکیده [English]

Water is a vital factor in agricultural production and its optimal use is very important. Considering that the agricultural sector is recognized as the major consumer of groundwater in Iran, therefore, it is necessary to implement strategies to optimize the use of groundwater in this sector. Controlled delivery of water and installation of smart water meters are considered as one of the tools for management of groundwater extraction. Despite this, the implementation of this plan in Iran has faced challenges that can overshadow its sustainability and effectiveness. Therefore, the current research has evaluated the installation of smart water meters on agricultural water wells, based on a socio-hydrological approach, using the grounded theory strategy. The sample of the research is made up of 46 owners of agricultural smart wells in Darab County. The results show that issues such as one-sided and top-down modification of the farmers' exploitation licenses and reduction of the water they can withdraw after installing the meter, weakened livelihood of the farmers and the perceived high cost of purchasing the meter, have cuased dissatisfaction of the farmers. So, the Ministry of Energy insists on compulsory and top-down methods to implement the plan of installing smart meters on agricultural wells. The result of such an environment is the formation of the phenomenon of lack of desirability and satisfaction with the plan and doubts about its effectiveness and sustainability among the farmers. Therefore, it is suggested that the Ministry of Energy make a serious revisions in the implementation of the smart meter installation plan, in accordance with the related jurisprudential and legal rules and based on systematic and participatory approaches.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Groundwater
  • Satisfaction
  • Balancing
  • Smart Water Meters
  • Darab

مراجع

اسکندری، ف.، قبادپور، ر. و جلالی، م. 1397. رضایت‌مندی کشاورزان از نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌های آب زیرزمینی (مورد مطالعه: دهستان ماهیدشت استان کرمانشاه). اقتصاد و توسعه کشاورزی. 32 (1): 55-43.
افشار، ن.، زرافشانی، ک. 1390. تحلیل تمایل به مشارکت در مدیریت آبیاری: مطالعه موردی تعاونی­های آب بران سفید برگ و سراب بس استان کرمانشاه. نشریه علوم ترویج و آموزش کشاورزی. 6 (2): 113-99.
امیری، س. 1401. مدیریت منابع آب­های زیر زمینی در کشاورزی با تأکید بر کنتور هوشمند آب، هفتمین کنگره بین­المللی توسعه کشاورزی و محیط زیست با تاکید بر برنامه توسعه.
امینی، م.، یزدانی، س. و رفیعی، ح. 1399. بررسی کارایی فنی و اقتصادی هوشمندسازی چاه‌های کشاورزی در شهرستان‌های قروه و دهگلان از استان کردستان. مدیریت آب در کشاورزی. 7(2): 82-67.
باریکانی، ا.، احمدیان، م. خلیلیان، ص. و چیذری، ا. (1391). استفاده تلفیقی پایدار از منابع آب سطحی و زیرزمینی در تعیین الگوی بهینه کشت دشت قزوین. اقتصاد کشاورزی و توسعه. 20(1): 56-29.
خالدیان، ن. و خالدیان، و. 1397. ارزیابی تاثیر نصب کنتورهای هوشمند آب و برق بروی چاه‌های آب (مطالعه موردی: دشت­های شرقی استان کردستان). هفتمین کنفرانس ملی مدیریت منابع آب ایران. یزد.
خلیلیان، ص.، بلالی، ح. و احمدیان، م. 1389. بررسی نقش قیمت‌گذاری آب در بخش کشاورزی بر تعادل منابع آب زیر زمینی. اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی). 24(2): 194-185.
شرکت سهامی آب منطقه­ای فارس، 1401. تهیه و نصب کنتور حجمی هوشمند. https://www.frrw.ir/st/195.
صبوحی صابونی، م.، و شیرزادی، س. 1393. بررسی وضعیت پایداری و تعادل سفره آب زیرزمینی در جهت دستیابی به مدیریت پایدار (مطالعه موردی: حوضه آبریز نیشابور). تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 6 (4 ): 128-107.
صبوحی، م.، پرهیزکاری، ا. احمدپور، م. و بدیع برزین، ح. 1393. شبیه‌سازی واکنش کشاورزان به سیاست‌های قیمت‌گذاری و سهمیه‌بندی آب آبیاری (مطالعه موردی: شهرستان زابل).
قبادپور، ر.، اسکندری، ف. و جلالی، م. 1397. رضایت‌مندی کشاورزان از نصب کنتور هوشمند بر روی چاه‌های آب زیرزمینی (مورد مطالعه: دهستان ماهیدشت استان کرمانشاه). اقتصاد و توسعه کشاورزی. 32(1): 55-43.
گودرزی، ز.، چیذری، م. باقری، ع. و صدیقی، ح. 1395. ضرورت استفاده از کنتورهای هوشمند در چاه‌های کشاورزی، دومین همایش ملی مکانیزاسیون و فناوری­های نوین در کشاورزی. اهواز.
محمدی، ح. و محمدرضازاده، ن. 1390. ابزارهای اقتصادی مدیریت منابع آب زیرزمینی در جهان و ایران، دومین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی منابع آب ایران. زنجان.
مردیان، م.، کریمی، ر. و جباری، ر. 1396. اولویت­بندی دشت‌های استان مرکزی برای نصب کنتور هوشمند با هدف مدیریت اضافه برداشت منابع آب زیرزمینی، چهارمین کنفرانس ملی کاربرد سامانه اطلاعات مکانی GIS در صنعت آب و برق، اراک.
مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، ماده 12 قانون توزیع عادلانه آب، تاریخ تصویب: 16/12/1361. https://rc.majlis.ir/fa/law/show/90679
مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، تبصره ۱ ماده واحده قانون تعیین تکلیف چاه‌های آب فاقد پروانه بهره‌برداری، تاریخ تصویب: 13/04/1389.
میربلوکی، م.، طاوسی، م. و گلکار حمزیی یزد، ح. 1394. چالش­ها و راه­کارهای مدیریت منابع آب زیرزمینی، با تاکید بر استفاده از کنتورهای هوشمند (مطالعه موردی: دشت مشهد)، دومین کنفرانس راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار در افق 1404، قم.
میرزایی، ک.، و احمدپور برازجانی، م. 1395. اثرات سهمیه‌بندی آب آبیاری بر الگوی کشت و سود ناخالص زارعین در منطقه آمل. تحقیقات منابع آب ایران. 12(3): 179-166.
نجفی علمدارلو، ح.، احمدیان، م. و خلیلیان، ص. 1392. ارزیابی اقتصادی سیاست قیمت‌گذاری آب زیرزمینی در دشت ورامین. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 5 (3):) 156-139.
نی­نیوا، س.پ.، عزیزی کاشانتویی، م. خالدیان، و. و فغانی، ع. 1396. بررسی تاثیر نصب کنتورهای هوشمند آب و برق بر روی چاه‌های آب (مطالعه موردی: دشت­های شرق استان کردستان)، سومین همایش ملی مدیریت آب در مزرعه (تقاضا محوری آب)، کرج.
وکیل‌پور، م.، الهی، م. و نجفی علمدارلو، ح. 1397. تأثیر قیمت و سهمیه‌بندی آب در راستای مدیریت منابع آب زیرزمینی دشت کبودرآهنگ. پژوهش آب در کشاورزی (علوم خاک و آب)، 32 (2): 283-267.
Aidam, P. W. 2015. The impact of water-pricing policy on the demand for water resources by farmers in Ghana. Agricultural Water Management. 158: 10-16.
Allan J.A. 2001. The Middle East water question: Hydropolitics and the Global Economy. I.B. Tauris & Co. Ltd., London, UK, 1-1400.
Glied, V. and Kacziba, P. 2021. Water Scarcity and Water Trade: Turkish Attempts to Supply a Drying Region.‏ 13(1): 41–60.
Golovina, E., Pasternak, S., Tsiglianu, P. and Tselischev, N. 2021. Sustainable management of transboundary groundwater resources: Past and future. Sustainability. 13(21): 12102.‏
Jaluta, Q. H., Abbasa, N. L. and Mohammad, A. T. 2018. Management of groundwater resources in the AlMansourieh zone in the Diyala River Basin in Eastern Iraq. Groundwater for Sustainable Development. 6:79–86.
Khadim, F. K., Bagtzoglou, A. C., Dokou, Z. and Anagnostou, E. 2023. A socio-hydrological investigation with groundwater models to assess farmer’s perception on water management fairness. Journal of Hydrology. 620: 129481.‏.
Khan, N., Ray, R. L., Sargani, G. R., Ihtisham, M., Khayyam, M. and Ismail, S. 2021. Current progress and future prospects of agriculture technology: Gateway to sustainable agriculture. Sustainability. 13(9): 4883.
Mekonen, A., Gebremeskel, T., Mengistu, A., Fasil, E. and Melkamu, M. 2015. Irrigation water pricing in Awash River Basin of Ethiopia: Evaluation of its impact on scheme-level irrigation performances and willingness to pay. African Journal of Agricultural Research. 10(6): 554-565.‏
Mcnabb, D.E. 2019. Global Pathways to Water Sustainability.Tacoma, Pacific Lutheran University Tacoma, WA, USA.Ortega J.F., de Juan J.A., and tarjuelo J.M. 2005. Improving water management: The irrigation advisory service of castilla- La Mancha (Spain). Agricultural water management. 77: 37- 58.
Ostad-Ali-Askari, K. and Shayannejad, M. 2021. Quantity and quality modelling of groundwater to manage water resources in Isfahan-Borkhar Aquifer. Environment, Development and Sustainability. 23(11): 15943-15959.‏
Oster J.D, Clothier B.E. and Wichelns D. 2006. History of agricultural water management. Agricultural Water Management. 86: 1-8.
Ross, A. and Martinez-Santos, P. 2010. The challenge of groundwater governance: case studies from Spain and Australia. Regional Environmental Change. 10: 299-310.‏
Nephawe, N., Mwale, M., Zuwarimwe, J. and Tjale, M. M. 2021. The impact of water-related challenges on rural community’s food security initiatives. AGRARIS: Journal of Agribusiness and Rural Development Research. 7(1): 11-23.‏
Prasad B., K., Tanguchi K. and Sharma R. 2006. Irrigation and drainage systems, springer Netherlands, Earth and Environmental Science. 20(2- 3): 114-126.
Regner J.H., Salman A.Z., Wolff H.P. and A1-Karablieh E. 2006. Approaches and impacts of participatory irrigation systems-experiences and results from the Jordan valley, P. 1-9. Proceedings of the Conferenceon Interactional Agricultural Research for Development, University of Bonn, Germany, October 11-13, 2006.
Priyan, K. 2021. Issues and challenges of groundwater and surface water management in semi-arid regions. Groundwater Resources Development and Planning in the Semi-Arid Region, 1-17.‏
Sattler C. and Nagel U.J. 2010. Factors affecting farmers’acceptance of conservation measures: A case study from north-eastern Germany. Land Use Policy. 27: 70–77.
Shi, M., Wang, X., Yang, H. and Wang, T. 2014. Pricing or quota? A solution to water scarcity
in oasis regions in China: a case study in the Heihe River Basin. Sustainability. 6(11): 7601-7620.
Sivapalan, M., Savenije, H.H.G. and Blöschl, G. 2012. Socio-hydrology: A new science of people and water. Hydrol. Process. 26, 1270–1276.
Yigezu, Y. A., Aw-Hassan, A., Shideed, K., Sommer, R. and El-Shater, T. 2014. A policy option for valuing irrigation water in the dry areas. Water Policy. 16(3): 520-535.‏
Zamani, O., Azadi, H., Mortazavi, S. A., Balali, H., Moghaddam, S. M. and Jurik, L. 2021. The impact of water-pricing policies on water productivity: Evidence of agriculture sector in Iran. Agricultural Water Management. 245: 106548.‏
Zekri, S., Madani, K., Bazargan-Lari, M. R., Kotagama, H. and Kalbus, E. 2017. Feasibility of adopting smart water meters in aquifer management: An integrated hydro-economic analysis. Agricultural Water Management. 181: 85-93.
نشریه آبیاری و زهکشی ایران
دوره 17، شماره 4 - شماره پیاپی 100
مهر و آبان 1402
صفحه 671-684

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار