اثر پیش‌تیمار بذر و سطوح آبیاری بر عملکرد و بهره‌وری آب کاهو فرانسوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 گروه مهندسی آب دانشگاه زنجان

3 دانشیار و عضو هیات علمی گروه علوم باغبانی دانشگاه زنجان.

چکیده

پژوهش حاضر به صورت آزمایش گلدانی به منظور بررسی اثر سطوح متفاوت آبیاری (تأمین 100 و 70 درصد نیاز آبی گیاه) و پیش‌تیمار بذر با محلول اسید سالیسیلیک (صفر، 5/0 و یک میلی‌مولار) بر عملکرد و بهره‌وری آب کاهو فرانسوی در گلخانه مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار از آذر تا اسفند ماه 1398 انجام گرفت. نیاز آبی تیمار شاهد به روش وزنی تعیین گردید. بر اساس یافته‌های پژوهش، میانگین وزن تر گیاه، میانگین قطر تاج، میانگین قطر طوقه، میانگین محتوی نسبی آب برگ و میانگین بهره‌وری آب در گیاهان آبیاری شده به میزان 70 درصد نیاز آبی نسبت به تیمار شاهد به ترتیب 46، 19، 24، 8 و 35 درصد کاهش معنی‌دار یافت. پیش‌تیمار بذرها با محلول یک و 5/0 میلی‌مولار اسید سالیسیلیک موجب افزایش معنی‌دار میانگین وزن تر گیاه (به ترتیب 115 و 53 درصد)، میانگین قطر تاج (23 و 10 درصد به ترتیب)، میانگین قطر ساقه (10 و 6 درصد به ترتیب)، میانگین شاخص کلروفیل برگ (به ترتیب 60 و 30 درصد)، میانگین محتوی نسبی آب برگ (به ترتیب 59 و 41 درصد) و میانگین بهره‌وری آب (به ترتیب 23 و 11 درصد) نسبت به تیمار شاهد (آب مقطر) شد. بر اساس نتایج برهمکنش متقابل تیمارهای آزمایش، بیش‌ترین و کم‌ترین میانگین بهره‌وری آب در تیمارهای 100 درصد نیاز آبی-پیش‌تیمار یک میلی‌مولار (9/8 کیلوگرم بر مترمکعب) و 70 درصد نیاز آبی- پیش‌تیمار با آب مقطر (3/2 کیلوگرم بر مترمکعب) بود. پیشنهاد می‌شود در مناطقی مانند زنجان که به دلیل محدودیت منابع آب، انجام کم‌آبیاری لازم است، با انجام پیش‌تیمار بذرها، اثرات منفی ناشی از تنش خشکی کاهش یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of seed priming and irrigation level on the yield and water productivity of French lettuce

نویسندگان [English]

  • Jaefar Nikbakht 1
  • Fatemeh bakmohammadi 2
  • Taher Barzegar 3
1 Water Engineering, Agriculture Faculty, Univerity of Zanjan, Zanjan, Iran
2 Department of Water Engineering, University of Zanjan, Iran.
3 Associate Professor, Department of Horticultural Sciences, University of Zanjan, Iran.
چکیده [English]

Current study was carried out as a pot experiment to investigate the effect of different irrigation levels (100% and 70% of crop water requirement) and seed priming with salicylic acid solution (zero, 0.5 and 1 mM) on the yield and water productivity of French lettuce in the greenhouse of Zanjan University Research Farm. The experiment was done from November 2019 to February 2020 as a factorial experiment based on randomized complete blocks design with three replications. The water requirements of the control treatment crops were determined by weight method. Based on the results, means of plant fresh weight, plant head diameter, shoot dimeter, relative water content and water productivity in plants was significantly reduced in plants irrigated as 70% crop water requirement by 46%, 19%, 24%, 8% and 35% (respectively) compared to the control treatment. Seeds priming with 1 and 0.5 mM salicylic acid solution, were significantly increased means of plant fresh weight (respectively 115% and 53%), plant head diameter (respectively 23% and 10%), shoot dimeter (respectively 10% and 6%), chlorophyll content (respectively 60% and 30%), relative leaf water content (respectively 59% and 41%) and water productivity (respectively 23% and 11%) compared to the control treatment (hydropriming with distilled water). The results of the interaction of the experimental treatments showed, the maximum and minimum mean of water productivity were in 100% water requirement-1 mM SA (8.9 kg/m3) and 70% water requirement-hydropriming (2.3 kg/m3). In areas like Zanjan with limited water resources where deficit irrigation should be done to save water, seeds priming is suggested to reduce the effects of drought stress on plants.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Irrigation levels
  • Lettuce
  • Salicylic acid
  • Seed priming
  • Water productivity

مراجع

ایزدخواه شیشوان، م.، تاج‌بخش شیشوان، م.، پاسبان اسلام، ب. و جلیلیان، ج. 1395. واکنش عملکرد تک بوته سرخ، محتوای سبزینه و غلظت رنگیزه‌های نورساختی رقم‌های پیاز خوراکی (Allium cepa L.) به پیش‌تیمار و اندازه بذر. علوم گیاهان زراعی ایران. 47(4): 633-644.
بدوی، ه.، عالم‌زاده انصاری، ن.، محمودی سورستانی، م. و اسکندری، ف. 1394. تأثیر تنش خشکی و قارچ میکوریزا بر برخی از خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی کاهو. تولیدات گیاهی. 38(3): 27-39.
پاکباز، ن.، براری، م.، مهرابی، ع.ا. و حاتمی، ع. 1393. اثر پیش‌تیمار بذر بر صفات مورفوفنولوژیک و عملکرد دانه ژنوتیپ‌های مختلف عدس در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی. اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی. 8(4): 535-552.
توسلی، ا. 1400. تأثیر پرایمینگ بذر بر عملکرد و برخی از شاخص‌های کیفی گیاه دارویی چای ترش (Hibiscus sabdariffa L.) در شرایط تنش خشکی. مدیریت بیابان. 9(1): 81-96.
جوانمرد، ز.، طبری کوچکسرایی، م. و احمدلو، ف. 1395. اثر پیش تیمار اسید سالیسیلیک بر صفات جوانه‌زنی بذر کاج تهران (Pinus eldarica Medw.) در شرایط تنش خشکی. پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل. 23(1): 163-176.
حیدری، ح.ا.، علیزاده، ی. و فاضلی، آ. 1398. اثر پیش‌تیمار بذر و محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی و عملکرد دانه ماش (Vigna radiata L.) در شرایط تنش خشکی. پژوهش‌های تولید گیاهی. 26(2): 127-141.
دهقانی احمدآبادی، م.، شاه‌‌نظری، ع.، ضیاء تبار احمدی، م.خ.، اردکانی، م.ر. و قدمی فیروزآبادی، ع. 1397. تأثیر تیمارهای مختلف بیوچار بر مشخصه‌های رطوبت خاک در کم‌آبیاری گیاه ذرت. نشریه آبیاری و زهکشی ایران. 12(5): 1217-1228.
ذرتی‌پور، ا.، سلطانی محمدی، ا. و عالم‌زاده انصاری، ن. 1398. بررسی عملکرد و بهره‌وری مصرف آب کاهو برگی تحت تنش خشکی و شوری در شرایط گلخانه‌ای. نشریه آبیاری و زهکشی ایران. 13(2): 450-461.
سالاری، م.، سودائی‌زاده، ح.، حکیم‌زاده، م.ع. و یزدانی بیوکی، ر. 1399. ارزیابی محلول‌پاشی کائولین در افزایش مقاومت به کم‌آبیاری ریحان بنفش (Ocimum basilicum var. purpurascens). تنش‌های محیطی در علوم زراعی. 13(1): 171-183.
عقلمند، س.، اسماعیل‌پور، ب.، جلیل‌وند، پ. و حیدری، ح.ر. 1396. تأثیر اسید سالیسیلیک و پاکلوبوترازول بر رشد و صفات فیزیولوژیک ریحان در شرایط تنش کم‌آبی. فرآیند و کارکرد گیاهی. 6(19): 35- 46.
غنجعلی‌پور گوشکی، م. عبدالهی، ف. و صادقی لاری، ع. 1400. اثر کود زیستی میکوریز بر شاخص‌های فیزیولوژیکی و عملکرد اقتصادی کاهو (Lactuca sativa) در شرایط تنش خشکی. دو فصلنامه علوم سبزی‌ها. 5(1): 157-173.
متانت، م.، بانژاد، ح.، گلدانی، م. و قلی‌زاده، م. 1399. بررسی اثر آب مغناطیسی و پرایمینگ بر عملکرد صفات مورفولوژیکی گیاه تربچه تحت تنش خشکی. مدیریت آب و آبیاری. 10(1): 75-87.
منصوری، ز. و ابوطالبیان، م.ع. 1392. تأثیر پرایمینگ بذر در مزرعه و آبیاری تکمیلی بر سرعت سبز شدن، عملکرد و اجزای عملکرد دانه دو رقم نخود (Cicer arietinum L.). پژوهش‌های تولید گیاهی. 20(2): 179-196.
نیکبخت، ج.، محمدی، ف. و برزگر، ط. 1400. اثر کاربرد خاک‌پوش پلاستیکی شفاف در شرایط کم‌آبیاری بر عملکرد و بهره‌وری آب لوبیا سبز. مدیریت آب در کشاورزی. 8(2): 151-166.
ولی‌زاده قلعه بیگ، ا.، نعمتی، س.ح.، تهرانی‌فر، ع. و امامی، ح. 1394. تأثیر سوپرجاذب A۲۰۰، بنتونیت و تنش خشکی بر صفات فیزیولوژیک و ویتامین ث کاهو در شرایط کشت گلخانه‌ای. علوم و فنون کشت‌های گلخانه‌ای. ۶(۱): 157-۱۶۸.
Bozkurt, S., Mansuroglu, G. S., Kara, M., and Onder, S. 2009. Responses of lettuce to irrigation levels and nitrogen forms. African journal of agricultural research. 4(11): 1171-1177.
Chakma, R., Biswas, A., Saekong, P., Ullah, H. and Datta, A. 2021. Foliar application and seed priming of salicylic acid affect growth, fruit yield, and quality of grape tomato under drought stress. Scientia Horticulturae. 280(109904): 1-11.
Chaski, C. and Petropoulos, S. 2022. The Effects of biostimulant application on growth parameters of lettuce plants grown under deficit irrigation conditions. Biology and Life Sciences Forum. 16(1): 1-6.
Das, D., Basar, N.U., Ullah, H., Attia, A., Salin, K.R. and Datta, A. 2021. Growth, yield and water productivity of rice as influenced by seed priming under alternate wetting and drying irrigation. Archives of Agronomy and Soil Science. 1-15. DOI: 10.1080/03650340.2021.1912320.
Mutum, B., Maity, U., Roy, B., Dutta, P. and Basak, S. 2021. Effects of priming of wheat (Triticum aestivum) seeds on its growth and yield attributes under rainfed and irrigated condition. Biological Forum-An International Journal. 13(3a): 32-38.
Raza, H., Mubeen, K., Shehzad, M.A., Arshad, S.F., Ghaffar, A., Hammad, H.M., Ikram, R.M., Aziz, M., Ahmad, M., Khaliq, A. and Usman, M. 2022. Effect of seed priming with salicylic acid on yield of castor bean genotypes (Ricinus communis L.) under drought stress. Pure and Applied Biology. 12(1): 93-102.
نشریه آبیاری و زهکشی ایران
دوره 16، شماره 6 - شماره پیاپی 96
بهمن و اسفند 1401
صفحه 1211-1220

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار